Toshkent Moliya Instituti Bank Ishi Fakulteti

Toshkent Moliya Instituti

Bank Ishi Fakulteti

BIA-82 guruh talabasi Aminov Yashnarning

Moliya fanidan Mustaqil ishi.

Mavzu: Umumdavlat miqyosida moliyaviy boshqaruv tizimi va boshqaruv organlari faoliyati.

Savollar:

1. 
   Umumdavlat miqyosida moliyaviy boshqaruv tizimi va boshqaruv organlari faoliyati.
   
2. 
   A.Lefferning soliq kontseptsiyasi. Postkeynschilar nazariyalari.
   
3. 
   Moliyaviy aktivlarning asosiy turlari.
   

Javoblar:

1. 
   Moliyaviy boshqaruv organlari tizimi , moliyaviy boshqaruv , zamonaviy sharoitlarda uning rivojlanishi va ishlashi uchun muhim ahamiyatga ega. Tizim va moliyaviy elementlari markaziy bozor iqtisodiyoti modeli rejalashtirilgan o'tish islohotlar jarayonida shakllangan.
   

Moliyaviy tizimni umumiy boshqarish mamlakatning oliy hokimiyat va boshqaruv organlari tomonidan amalga oshiriladi. Umumdavlat miqyosida moliyaviy boshqaruv tizimi quyidagi boshqaruv organlaridan tashkil topishi mumkin:

Prezident;

• 
  Oliy Majlis Senati va Qonunchilik palatasi hamda moliya, byudjet, soliq va bank masalalari bo’yicha Oliy Majlis har ikki palatasining tegishli qo’mitalari;
  
• 
  Vazirlar Mahkamasi;
  
• 
  Hisob palatasi;
  
• 
  Moliya vazirligi va uning quyi , jumladan, G’aznachilik tizimi organlari;
  
• 
  Markaziy bank;
  
• 
  Davlat soliq qo’mitasi;
  
• 
  Davlat bojxona qo’mitasi;
  
• 
  Qimmatli qog’ozlar bo’yicha komissiya;
  
• 
  Byudjetdan tashqari davlat maxsus fondlarining ijroiya direktsiyalari va boshqalar.
  

Joriy moliyaviy boshqaruv Moliya vazirligi tomonidan amalga oshiriladi. Uning asosiy vazifasi davlat soliq-byudjet va pul-kredit siyosati va hisob siyosatini ishlab chiqish, audit, qazib olish, qimmatbaho metallar va toshlarni qayta ishlash, bojxona to'lovlarining mohiyatidir. Shu munosabat bilan Moliya vazirligining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: davlat byudjetlari loyihalarini ishlab chiqish; byudjet ijrosini prognozlash va rejalashtirish; moliya sektorini moliyaviy nazorat qilish; byudjetdan moliyalashtirish usullarini takomillashtirish; davlatning davlat qarzini boshqarish; Davlat qimmatli qog'ozlarini chiqarish; pul-kredit siyosatini muvofiqlashtirish va shu kabi boshqa ishlar.

2. 
   Amerikalik iqtisodchi A.Lefferning soliq kontseptsiyasi ham o’ta mashhurlikka erishdi. U o’zi ishlab chiqqan grafik model yordamida soliqlarning yuqori stavkalari iqtisodiy o’sishning sur’atlarini pasaytiradi, degan xulosaga keldi. Bu olimning tavsiyalari 1980-1990-yillarda dunyoning ko’pgina mamlakatlarida amalga oshirilgan soliq islohotlarining asosini tashkil qildi. Shu tariqa bir parcha qog’oz salfetkada dunyoning eng mashxur teoriyasi Laffer egri chizig’i dunyoga keldi Artur Laffer Amerika iqtisodchisi bo’lib o’zining Laffer egri chizig’ini yaratgan. Bunga ko’ra Laffer egri chizig’ida asosiy etiborini tadbirkorning manfatlariga qaratadi. Biroq bu manfatning negizida davlat ham qaysidir manoda kun ko’radi nafaqat kun ko’radi balki imkoni boricha soliqlarni undirishi mumkin. Yagona sharti tadbirkorlarga keng imkoniyat bergan holda soliq stvaklarini iloji boricha pasaytirish hisoblandi. Bordiyu buni aksi bo’ladigan bo’lsa, yani davlat borgan sari soliq stavkasini oshirib boraversa tadbirkor tomonidan investitsiya siyosati, yangilanish va ishlab chiqarish to’xtab qoladi. Tadbirkor og’irlashib borayotgan soliq yukidan qochishga harakat qiladi va buning uddasidan chiqadi ham. Yani Laffer egri chizig’i bo’yicha davlat taqiqlangan hududga o’ta olmaydi.
   

Postkeynschilar nazariyalari. Yangi mumtoz maktab vakillari nazariyalarining ma’lum darajada rivojlangan bo’lishiga qaramasdan keynschilar ta’limoti yangi sharoitlarga muvofiq rivojlanishda davom etmoqda. 1970-yillarda postkeynschilar yo’nalishi shakllandiki, uning yirik namoyandalari qatoriga AQShda X.Minskiy, R.Klauer, Buyuk Britaniyada – N.Kaldor, G.Shekl va boshqalarni kiritish mumkin. Bu yo’nalish ham yangi keynschilarning va ham yangi maktab vakillarining asosiy qoidalarini tanqid ostiga oldi. Postkeynschilar nazariyasining asosini hamon moliya mexanizmi yordamida davlat aralashuvini kengaytirish g’oyasi yotmoqda. Moliyaviy siyosat asosiy

siyosatga aylanmog’i va u monopoliyalar faoliyatini cheklashga hamda harbiy xarajatlarni qisqartirishga yo’naltirilgan bo’lmog’i lozim. “Daromadlar siyosati”da ular ijtimoiy islohotlarni amalga oshirish va ijtimoiy muammolarni hal etish tarafdorlari sifatida maydonga chiqmoqdalar. Ularning fikricha, eng yaxshi soliqqa tortish usuli bu xarajatlarni soliqqa tortishdir. Ingliz tadqiqotchisi N.Kaldor daromad solig’ini iste’mol solig’i bilan almashtirish g’oyasini taklif etadi. U iste’mol solig’ini shaxsiy xarajatlarni qondirishga sarflanadigan daromadlarning bir qismini soliqqa tortish sifatida talqin qiladi. Uning nazarida, bu chora jamg’arishni rag’batlantirishi va inflyatsiyaning darajasini pasaytirishi mumkin.

3. 
   Xalqaro moliyaviy hisobot standartlari (IFRS) tomonidan keltirilgan umumiy ta'rifga muvofiq moliyaviy aktivlarga quyidagilar kiradi:
   

• 
  Naqd pul
  
• 
  Korxonaning aktsiyadorlik vositalari - masalan, aktsiya sertifikati
  
• 
  Qarz oluvchi deb nomlanuvchi boshqa tashkilotdan moliyaviy aktivni olish uchun shartnomaviy huquq
  
• 
  Imtiyozli sharoitlarda moliyaviy aktivlar yoki majburiyatlarni boshqa shaxs bilan almashtirish uchun shartnomaviy huquq
  
• 
  Tashkilotning o'z shaxsiy mablag'larini jalb qiladigan shartnoma
  

Qimmatli qog'ozlar va debitorlik qarzlardan tashqari, yuqoridagi ta'rif moliyaviy derivativlar, obligatsiyalar, pul bozori yoki boshqa hisob varaqalari va aktsiyalar paketlarini o'z ichiga oladi. Ushbu moliyaviy aktivlarning aksariyati naqd pulga aylantirilmaguncha belgilangan pul qiymatiga ega emas, ayniqsa ularning qiymati va narxlari turlicha bo'lgan aktsiyalar holatida.

Naqd puldan tashqari, investorlar duch keladigan moliyaviy aktivlarning eng keng tarqalgan turlari:

• 
  Aktsiyalar - bu belgilangan muddati yoki muddati tugamagan moliyaviy aktivlar. Aktsiyalarni sotib olgan investor kompaniyaning egasi bo'ladi va uning foydasi va zarariga sherik bo'ladi. Aksiyalar muddatsiz saqlanishi yoki boshqa investorlarga sotilishi mumkin.
  
• 
  Obligatsiyalar kompaniyalar yoki hukumatlar tomonidan qisqa muddatli loyihalarni moliyalashtirishning bir usuli hisoblanadi. Obligatsiya egasi qarz beruvchi hisoblanadi va obligatsiyalar qancha pul qarzdorligini, to'lanadigan foiz stavkasi va obligatsiya muddati ko'rsatilgan.
  
• 
  Omonat sertifikati (CD) investorga kafolatlangan foiz stavkasi bilan ma'lum muddatga bankka pul mablag'larini depozit qo'yishga imkon beradi. CD har oyda foizlarni to'laydi va odatda shartnomaga qarab uch oydan besh yilgacha saqlanishi mumkin.