Toshkent moliya instituti "bank hisobi va audit" kafedrasi

Bank tizimi

Aktivlar	Majburiyatlar
Qimmatli qog’ozlar -$100 m	Chekli depozitlar +$1000 m
Zaxiralar +$100 m
Kreditlar +$1000 m

Ortiqcha zaxiralarni kredit berish orqali bartaraf etish jarayoni bank tizimini(Birinchi Milliy Bank va Banklar A, B, C, Dva h.k) depozitlar 1000 million dollargacha yetganda 1000 million dollar miqdorigacha kredit beraolishini ifodalaydi. Bu usulda 100 million dollar zaxira 1000 million depozitni taminlaydi .

Oddiy modelning kamchiliklari
Bizning ko’proq deposit yaratish modelimiz ko’rsatadiki FZT zaxira normasini va majburiy zaxira stavkasini o’rnatish orqali chekli depozitlar ustidan butunlay nazorat qila oladi. Agar A bankning 90 million dollar kreditidan daromadi deposit qilinmasa, ammo valutada saqlansa, bank B ga hech qanday deposit qo’yilmaydi va deposit yaratish jarayoni to’xtaydi. Pul massaidagi umumiy ko’payish Birinchi Milliy Bank A bankka depozitga qo’yilgan kreditlari umumiy miqdori 190 million dollar, yuqorida hisoblangan oddiy modeldagi 1000 million dollarga qaraganda ancha kam, tomonidan yaratilgan boshlang’ich 100 million dollar deposit hamda valutadagi 90 million dollar ko’payishidir. Boshqacha qilib aytganda, depozitlar ko’payganda valutadagi pullar deposit ko’payganek ko’paymaydi. Shunday qilib, agar kreditdan keladigan daromadlar banklarga depozitga qo’yish o’rniga valuta boyliklarini oshirish uchun ishlatilsa, pul taklifi oshmaydi.
Yana bir vaziyatda esa banklar ortiqcha zaxiralari to’liq qiymatda kredit bermaydi yoki qimmatli qog’ozlar sotib olmaydi. Agar A bank o’zini ortiqcha 90 million zaxirasini hammasini B bankka deposit qo’ymasdan va bu deposit yaratish jarayonini to’xtatadi. Umumiy o’zgarish depozitlarda 100 million dollar bo’lishi mumkin bizning misolimizdagi 1000 million emas. Chunki agar banklar o’zlarini ortiqcha zaxiralarini qisman yoki to’liq ushlab turishga qaror qilsa, depozitlar yaratishni oddiy modelida taxmin qilingan depositlarni oshishi sodir bo’lmaydi.
Bizning misolimiz ko’rsatadiki Federal zaxira pul massasi va depozitlar hajmiga tasir qiladigan yagona subyekt emas.