Toshkent moliya instituti «audit va iqtisodiy tahlil»kafedrasi «moliyaviy tahlil»

ИФч
ИФч
	Асосий воситаларни сотиб олиш
	Номоддий активларни сотиб олиш
	Узоқ ва қисқа муддатли инвестицияларни сотиб олиш
	Бошқа чиқимлар
	Инвестицион фаолиятдан соф кирим, чиқим	ИФск/ч	ИФск/ч
3.	Молиявий фаолият пул оқими	МФ0	МФ1
3.1.	Кирим:	МФк	МФк
	Олинган фоизлар
	Олингандвидентлар
	Акциялар чиқаришдан ёки хусусий капитал билан боғлиқ бўлган бошқа инстументлардан келган пул тушумлари
	Узоқ ва қисқа муддатли кредит ва қарзлар бўйича пул тушумлари
	Узоқ муддатли ижара (молиявий лизинг) бўйича пул тушумлари
	Бошқа киримлар
	Жами кирим
3.2.	Чиқим	МФч	МФч
	Тўланган фоизлар
	Тўланган двидентлар
	Хусусий акциялар сотиб олингандаги пул тўловлари
	Узоқ ва қисқа муддатли кредит ва қарзлар бўйича пул тўловлари
	Узоқ муддатли ижара (молиявий лизинг) бўйича пул тўловлари
	Бошқа чиқимлар
	Молиявий фаолиятдан соф кирим, чиқими	МФск/ч	МФск/ч
4	Таҳлил қилинаётган даврда пул оқимининг жами ўзгариши	∆ПО	∆ПО

Пул оқимини эгри усулдаги ҳисоб китоблари натижалари қуйидаги жадвал маълумотларида акс этган.
9-жадвал
Пул оқимини эгри усулда таҳлили

Кўрсаткичлар	Сумма, минг.сўм
Пул оқимини қолдиғи	171.9
Соф фойда	974.0
Ҳисобланган амортизация	897
Асосий воситларни ҳисобдан чиқаришдан натижа	-
Бошқа корхоналарда қатнашишдан даромадлар	-
Ишлаб чиқариш захираларидаги ўзгаришлар	228
Тугалланмаган ишлаб чиқариш хажмидаги ўзгаришлар	-
Келгуси давр харажатлари ўзгариши	7075
Тайёр маҳсулот хажмидаги ўзгаришлар	-
Дебиторлик мажбуриятлари ўзгариши	1063
Кредиторлик мажбуриятлари ўзгариши	1077
Қисқа муддали қўйилмалар ўзгариши	-
Келгуси давр даромадлари ўзгариши	-
Жорий фаолият бўйича жами пул оқими
Инвестицион фаолият
Кирим	889.0
Чиқим	2256.0
Инвестицион фаолият бўйича жами пул оқими	-1367
Молиявий фаолият
Кирим:	570.0
Чиқим:	559.0
Молиявий фаолиятдан жами пул оқими	-11.0
Пул оқимининг давр охирига қолдиғи

Хулоса: Пул оқимининг давр бошига қолдиги 171.9 млн сўмни ташкил этган. Жорий даврда Соф фойда 974.0 млн. сўмни, ҳисобланган амортизация (897 млн сўмни), асосий воситларни ҳисобдан чиқаришдан натижа (0.0 млн.сўм), бошқа корхоналарда қатнашишдан даромадлар (0.0 млн. сўм), ишлаб чиқариш захираларидаги ўзгаришлар ( 228 млн сўм), тугалланмаган ишлаб чиқариш хажмидаги ўзгаришлар (0.0 млн сўм), келгуси давр харажатлари ўзгариши (7075 млн сўм), тайёр маҳсулот хажмидаги ўзгаришлар(0.0 млн сўм), дебиторлик мажбуриятлари ўзгариши (1063 млн сўм), кредиторлик мажбуриятлари ўзгариши (1077 млн сўм), қисқа муддали қўйилмалар ўзгариши(0.0 млн сўм), келгуси давр даромадлари ўзгариши (0.0 млн сўм), инвесстицион фаолият кирим (889.0 млн сўм), инвестицион фаолият чиқими (2256.0 млн сўмни), инвестицион фаолият бўйича жами пул оқими(1367 млн сўм),молиявий фаолият кирими (570.0 млн сўм), молиявий фаолият чифими (559.0 млн сўм), соф пул оқими (11.0 млн сўм)ни ташкил қилган. Пул маблағларининг давр охирига қолдиғи 468 млн сўмга тенг бўлган.
10-жадвал
Бухгалтериябалансининг тузилиши бўйича пул оқимининг ҳисоб- китоби

Баланс таркиби	Белги	Ҳисоб-китоби
Активлар
Узоқ муддатли активлар	УМА	+
Жорий активлар	ЖА	+
Товар моддий захиралар	ТМЗ	+
Дебиторлик мажбуриятлари	ДМ	+
Пул маблағлари	ПМ	+
Пассивлар	=	=
Ўз маблағлари манбаси	ЎММ	+
Узоқ муддатли кредитлар	УМКҚ	+
Қисқа муддатли кредитлар	ҚМК	+
Кредиторлик мажбуриятлари	КМ	+

∑А = УМА+ТМЗ+ДМ+ПМ

∑П = ЎММ+УМКҚ+ҚМКҚ+КМКҚ
ПМ= ∑П - ∑А =ЎММ+УМКҚ+ҚМКҚ+КМКҚ- УМА+ТМЗ+ДМ+ПМ
Пул оқимларини бошқаришнинг омилли таҳлили. Пул оқимлари ҳаракатини тезлаштириш имкониятларини аниқлаш
Пул оқимини омилли таҳлилида коэффицент усулидан фойдаланилади. Бу усул пул оқимини мақсадли бошқаришни йўлга қўйиш юзасидан қуйидаги кўрсаткичлар тизимини ўрганишни талаб этади:
- соф пул оқимининг етарлилиги;
- сарфланган пул маблағларининг рентабеллиги;
Олинган пул маблағларининг рентабеллиги;
Ўртача пул қолдиғининг рентабеллиги.
Соф пул оқимининг етарлилиги коэффиценти қуйида формула асосида аниқланади.
Кпм = ПМк / ПМч * 100%, 
Бу ерда:
ПМк –пул маблағлари кирими
ПМч–пул маблағлари чиқими
Сарфланган пул маблағларининг рентабеллиги коэффиценти қуйидаги формула асосиджа ниқланади:
Рпм_ч = Ф / ПМч * 100%, 
Бу ерда:
Ф –корхона фаолиятининг молиявий натижаси;
Олинган пул рентабеллиги коэффициенти қуйидаги формула асосида аниқланади.
Рпм_к = Ф / ПМк * 100%,
Пул маблағлари ўртача қолдиғининг рентабеллиги коэффиценти қуйидаги формула асосида аниқланади:
Рпм_қ = Ф / ПМқ * 100%,
Бу ерда:
ПМқ-пул маблағларининг ўртача қолдиғи.
Пул оқимларининг етарлиги, рентабеллиги кўрсаткичлари пул оқимининг шаклланиш қаторлари яъни операцион, инвестицион ва молиявий фаолият бўйича ҳам олиҳида ва бутун хўжалик фаолиятидан пул оқими бўйича ҳам ўрганилади. Бу пул оқимининг шаклланиши бўйича ҳар битта қаторни омилли таҳлил этиш ва бошқаришда ҳам муҳим масала ҳисобланади. Пуо қимининг молиявий коэффицентларига таъсир этувчи бирликлар сифатида молиявий натижавийликнинг ўзгариши, соф пул оқимининг ўзгаришлари, пул маблағлари кирими ва чиқимининг ўзгаришлари таркибланади.
Омилли таҳлил этиш методикаси қуйидаги жадвалдаги ҳисоб китоблар асосида кўриб ўтишимиз мумкин. Ҳар битта таъсир омилининг натижавий кўрсаткичга таъсирини баҳолашда занжирли алмаштириш усули орқали ҳисоб китоб қилишимиз мумкин.


3. Korxona pul oqimlarini hisoblash va optimallashtirish usullari
Agar korxonada pul oqimi etishmayotgan bo'lsa, bu tashkilotning likvidligi va to'lov qobiliyatining pasayishiga, kontragentlar hajmining oshishiga ta'sir qilishi mumkin, bu esa oxir -oqibat kompaniya aktivlari va o'z mablag'larining past rentabelligiga olib keladi. Pul oqimi profit-siti bo'lsa, salbiy oqibatlar ham bo'ladi. Bu, shuningdek, vaqtincha bo'sh mablag'lardan mumkin bo'lgan daromadni olmaslikdir (masalan, ularni sarmoya kiritish mumkin) Qisqa vaqt), va ishlatilmagan pul oqimlarining inflyatsion yo'qotishlari. Xulosa bir xil - past rentabellik.
Kelgusida pul tushumlari hajmining oshishiga quyidagi yo'llar bilan erishish mumkin:

• 
  qo'shimcha aktsiyalar chiqarish;
  
• 
  investorlarni jalb qilish orqali o'z sarmoyasini ko'paytirish;
  
• 
  moliyaviy investitsiya vositalarini qisman yoki to'liq joriy etish;
  
• 
  korxonaning ishlatilmaydigan ko'chmas mulki va boshqa asosiy vositalarni sotish yoki ijaraga berish;
  
• 
  uzoq muddatli kreditlarni jalb qilish.
  

Strategik rejalashtirishda xarajatlar moddalarini kamaytirish uchun quyidagilar zarur:

• 
  investitsiyalarni kamaytirish yoki butunlay yo'q qilish;
  
• 
  mavjud investitsiya loyihalari hajmi va sonini kamaytirish;
  
• 
  darajasini kengaytirish tavsiya etiladi. Ushbu maqsadlar uchun siz:
  

• 
  real investitsiya dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirishni tezlashtirish;
  
• 
  joriy aylanmas aktivlarning kengaytirilgan takror ishlab chiqarilishini ko'paytirish;
  
• 
  investitsiya portfelini imkon qadar tezroq shakllantirish;
  
• 
  kredit qarzini muddatidan oldin qisman yoki to'liq to'lash;
  
• 
  korxonaning faoliyat yo'nalishlarini hududlar bo'yicha taqsimlash.
  

Qayerda Maxsus e'tibor vaqt o'tishi bilan ijobiy va salbiy pul oqimlari balansiga e'tibor qaratish lozim.
Moliyaviy oqimlarni bashorat qilish darajasiga ko'ra ajratish mumkin: ular to'liq va etarli darajada oldindan aytib bo'lmaydigan pul oqimlarini ajratadi. Mutlaqo oldindan aytib bo'lmaydigan oqimlar ham bor, lekin ularni optimallashtirish doirasida o'rganishning ma'nosi yo'q.
Vaqt o'tishi bilan o'zgarishi mumkin bo'lgan pul oqimlarini optimallashtirishning eng samarali usuli. Shu maqsadda sinxronizatsiya va hizalama usullari qo'llaniladi.
Pul oqimlarining sinxronizatsiyasi ijobiy va salbiy pul oqimlari o'rtasidagi munosabatlarga asoslanadi. Sinxronizatsiyani amalga oshirish uchun pul oqimlarining ikkala toifasi o'rtasidagi korrelyatsiya darajasini oshirish kerak. Uning natijasi tegishli koeffitsient yordamida aniqlanadi, uning qiymati "+1" bo'lishi kerak.
QC DP (pul oqimlarining korrelyatsion koeffitsienti) quyidagi formula bilan aniqlanadi:
R p.o - rejalashtirilgan davrda pul oqimlarining o'rtacha qiymatidan chetlashish ehtimoli;
RAP i- rejalashtirish davrining ma'lum vaqt oralig'idagi ijobiy pul oqimi miqdorlari variantlari;
RAP - rejalashtirish davrining bir vaqt oralig'idagi musbat pul oqimining o'rtacha miqdori;
ODP i- rejalashtirilgan davrning ma'lum vaqt oralig'idagi salbiy pul oqimi miqdorining variantlari;
MTF - rejalashtirish davrining bir vaqt oralig'idagi salbiy pul oqimining o'rtacha miqdori;
δ RAP, δ MTF-mos ravishda ijobiy va salbiy pul oqimlari yig'indilarining o'rtacha kvadratik (standart) og'ishi.
Kompaniyaning moliyaviy oqimlarini optimallashtirishning muhim bosqichi sof pul oqimini ko'paytirishdir. Aynan uning o'sishi o'z mablag'lari hisobidan biznesning o'sish sur'atlarini tezlashtirishni ta'minlaydi va uning rivojlanish darajasining tashqi moliyalashtirish manbalariga bog'liqligini kamaytiradi, shu bilan birga kompaniyaning bozor qiymatini oshiradi.