Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Pul tizimini tashkil etish tamoyillari
– 
pul tizimini tashkil 
etishning asosiy elementlaridan hisoblandi. Pul tizimini tashkil etishda 
davlat tomonidan pul tizimini tashkil etishning tartib va qoidalari 
nazarda tutiladi. Ta’kidlash joizki, bozor iqtisodiyoti amal qilayotgan 
barcha mamlakatda muomalaga pul belgilarini emissiya qilish, bank 
tizimining tarkibi bir – biriga o‘xshasada har bir mamlakatda pul – 
kredit va moliya siyosatini amalga oshirishning o‘ziga xos tamoyillari 
mavjud. Ushbu tamoyillarning asosiylari quyida keltirilgan.
Pul tizimini markazdan boshqarishi tamoyili
. 
Pul tizimini 
boshqarishning ushbu tamoyili mamlakatni ma’muriy – taqsimlash 

---

109 
modeliga xos bo‘lib, bu jarayonda barcha pul munosabatlari tegishli 
ko‘rsatma va reja asosida amalga oshiriladi. Mamlakatda faoliyat 
yuritadigan barcha banklar va ularning filiallari davlat ixtiyorida va 
nazorati ostida faoliyat yuritadi. Muomalada pul massasini tartibga 
solish tegishli reja va direktiv ko‘rsatmalar orqali bajariladi. 
Pul tizimini talab va taklif asosida tartibga solish tamoyili. 
Pul 
tizimini tashkil etishning ushbu tamoyilida asosiy e’tibor milliy 
valyutaning sotib olish qobiliyatini mustahkamligi va inflyatsiya 
darajasining normal me’yoriga qaratiladi. Mamlakat Markaziy banki 
mustaqil ravishda pul – kredit siyosatini amalga oshiradi, kredit 
muassasalari Markaziy bank tomonidan belgilangan tegishli iqtisodiy 
normativlarga rioya etgan holda o‘zining faoliyatini tashkil etadi. 
Pul birligi
. 
Pul birligi va uning nomi hukumatning tegishli qonun 
va me’yoriy hujjatlari asosida belgilanadi. Qonun va tegishli me’yoriy 
hujjatlar asosida belgilab qo‘yilgan pul belgilari mamlakatda yagona 
to‘lov vositasi vazifasini bajaradi. Mamlakat iqtisodiyotida muomalada 
bo‘lgan pul birligi o‘zining nomiga ega bo‘ladi. Milliy valyutaning 
nomi barcha mamlakatlarda turlicha nomda yuritiladi. Masalan, 
AQShda dollar, Buyuk Britaniyada funt sterling, Xitoyda yuan va 
boshqalar (quyidagi jadvalda jahon mamlakatlarining pul birliklarining 
nomlari keltirilgan).