Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Tovar, moliyaviy aktivlar narxlari va foiz stavkalarining keskin 
tebranishi
. 
Bunday holatda banklar kredit va bozor risklarini 
aniqlashda, omonatchilar va nazorat organlari bank moliyaviy holatini 
baholashda noaniqliklarga duch keladi. 1980 yillarda Shvetsiyada 
kredit bozorini liberalizatsiya qilish natijasida kredit spekulyatsiyasi va 
moliyaviy bozorda narxlarning asossiz oshishi jiddiy bank inqiroziga 
olib kelgan. 
Bank tizimida inqirozlar vujudga kelishining tashqi iqtisodiy 
omillariga to‘xtalib o‘tadigan bo‘lsak, 1980 yillar boshlarida 
rivojlanayotgan mamlakatlarda bank inqirozlari neft va boshqa asosiy 
eksport tovarlari narxining tushib ketishi bilan bog‘liqdir. Shuningdek, 
bank inqirozlarini keltirib chiqarishda Ronald Reygan ma’muriyatining 
qat’iy inflyatsiyaga qarshi siyosati sharoitida G‘arb mamlakatlari 
tomonidan tashqi qarzlarga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha foiz stavka-
larining keskin oshishi ham muhim rol o‘ynadi. Foiz stavkalarining 
keskin oshishi va milliy valyutalarning keskin devalvatsiyasi banklar 
to‘lovga layoqatsizligining kelib chiqishiga sabab bo‘ldi. 
Savdo qoidalarining buzilishi
. 
Mazkur holat bank inqirozlarini 
boshidan kechirgan deyarli barcha mamlakatlarda kuzatildi. Eksport 
tarkibida asosiy o‘rin egallovchi moddalar bo‘yicha narxlarning keskin 
tushishi eksport qiluvchi korxonalar va ularga xizmat ko‘rsatuvchi 
banklar faoliyatiga jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatdi. 

---

311 
Xorijiy investitsiyalarni jalb etishda moliviy bozorlarni libe-
ralizatsiyalash
. 
Mazkur holatning barcha ijobiy tomonlarini hisobga 
olgan holda yana shuni ta’kidlash mumkinki, Lotin Amerikasi
 
(80-90 
yillarning birinchi yarmi) va Janubiy-Sharqiy Osiyo (1997-1998 yy.) 
mamlakatlari tajribasi shuni ko‘rsatadiki, qisqa muddatli spekulyativ 
pullar va portfel investitsiyalar moliyaviy tizimning foiz stavkalari va 
valyuta kurslari tebranishlariga bo‘lgan ta’sirchanligini oshiradi. 
Shuningdek, xorijiy investitsiyalarning chiqib ketishi iqtisodiyotni tang 
ahvolga keltirib qo‘yadi.