Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

naqd  pulsiz  hisob  –  kitoblar  shakllarini
 
amaliyotga joriy etadi: 

 
to‘lov topshiriqnomalari; 

 
to‘lov talabnomalari;  

 
akkreditiv; 

 
inkasso topshiriqnomasi; 

 
hisob cheklari bilan hisob – kitoblar. 
O‘zbekistonda  bozor  munosabatlarining  tobora  chuqurlashib 
borishi  tijorat  banklari  xizmatlarining  turlarini  oshib  borishiga  turtki 
bo‘lmoqda.  Mana  shunday  xizmatlardan  biri  naqd  pulsiz  hisob  – 
kitoblarni  plastik  kartochkalar  orqali  amalga  oshirish  bo‘lib,  hozirgi 
paytda  hisob  –  kitoblarning  ushbu  shakli  asosan  aholi  va  xo‘jalik 
subyektlari  o‘rtasida  qo‘llanilmoqda.  Ta’kidlash  lozimki,  plastik 
kartochkalar  bilan  hisob  –  kitoblarni  amalga  oshirish  juda  qulay  va 
oson  bo‘lib,  kelgusida  aholi  tomonidan  to‘lovlarni  amalga  oshirishda 
muhim ahamiyat kasb etishi kutilmoqda. 
Yuqorida  qayd  etilgan  naqd  pulsiz  hisob  –  kitoblarni  amalga 
oshirishda quyidagi pul – hisob – kitob hujjatlaridan foydalanadi: 
 – to‘lov topshiriqnomasi, ushbu hujjat asosida mijoz sotib olgan 
tovarlar  yoki  xizmatlar  uchun  o‘z  hisobvarag‘idan  mablag‘ni  to‘lash 
haqidagi topshirig‘ini o‘ziga xizmat ko‘rsatadigan bankka beradi; 

---

76 
 –  to‘lov  talabnomasi,  ushbu  hujjat  asosida  mijoz  jo‘natgan  mol 
yoki ko‘rsatgan xizmatlar uchun to‘lovni mol sotib oluvchidan undirib 
berish haqida o‘ziga xizmat ko‘rsatadigan bankka taqdim etadi; 
 –  inkasso  topshiriqnomasi,  ushbu  hujjat  asosida  Markaziy  bank 
tomonidan  belgilab  qo‘yilgan  tashkilotlar  to‘lovchining  hisobvarag‘i-
dagi  mablag‘ni  uning  roziligini  olmasdan  tegishli  manzilga  o‘tkazib 
berish  haqida  bankka  topshiriq  beradi,  agar  to‘lovchining  hisobva-
rag‘ida mablag‘ yetarli yoki mavjud bo‘lmasa inkasso topshiriqnomasi 
kartoteka 2 da hisobga olib boriladi; 
 –  akkreditivga  ariza,  mijoz  sotib  oladigan  tovarlar  va  xizmatlar 
uchun  to‘lanadigan  mablag‘larni  deponentlash  haqida  o‘z  bankiga 
taqdim etadigan hujjat hisoblanadi; 
 – hisob – kitob cheki, asosan jismoniy shaxslar va savdo tashki-
lotlari  o‘rtasida  qo‘llaniladigan  hujjat  bo‘lib,  uchinchi  shaxs,  asosan 
savdo  tashkilotlari  chekdagi  mablag‘ni  talab  qilib  o‘z  bankiga  taqdim 
etadi; 
 –  memorial  order,  ushbu  hujjat  bankning  ichki  operatsiyalarini 
bajarishda,  shuningdek,  shartnomada  ko‘rsatilgan  hollarda  mijozlar-
ning  hisobvaraqlaridan  mablag‘larni  ko‘chirishda  bank  tomonidan 
qo‘llaniladi.