KASBIY TA’LIM
METODIKASI
133
Buyuk Britaniya, AQSH, Fransiya, Belgiya va Rossiyada ko‘llanila boshlangan.
Texnikaning rivojlanishi bilan ma’lum ko‘rsatgichlarni nazorat qilishga
mo‘ljallangan priborlar «monitor» deb atala boshlandi, ularda berilgan doiradagi
ma’lumotlar, teletasvirlar ko‘rinishida saqlanish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Monitoring ko‘p o‘lchamli integral va tizimli tushuncha bo‘lib, ta’lim
sohasidagi monitoringning mohiyati o‘ziga xos xususiyati va vazifasini yorituvchi
quyidagi tushunchalar mavdud.
«Monitoring – bu ob’ektlar, hodisalar, jarayonlar holatini baholash, nazorat
qilish, oldindan bashorat qilish maqsadida maxsus tashkil etiluvchi muntazam
kuzatish».
«Monitoring - bu pedagogik tizim faoliyatidan olingan daliliy natijalarni
uning maqsadiga nechog‘lik mosligini ko‘rsatuvchi, teskari aloqani ta’minlovchi
mustaqil boshqaruvli vazifadir».
«Ta’lim monitoringi – pedagogik tizim faoliyati haqida axborot yig‘ishni
tashkil etish, saqlash, qayta ishlash va taqsimlash tizimi, u kuzatilayotgan ob’ekt
holatini va kelgusida uning rivojlanishini oldindan bashorat qilishga imkon
beradi».
«Professiografik monitoring – mutaxasis tayyorlash pedagogik jarayonining
holati va rivojlanishi uchun maqbulroq ta’limiy vazifalar, shuningdek, metod va
vositalarni tanlash maqsadida uzluksiz, ilmiy asoslangan, rejali-faoliyatli kuzatib
borish jarayoni».
Pedagogik monitoring – boshqaruvning mustaqil vazifasi, teskari aloqani
ta’minlovchi va berilgan ko‘rsatgichlarga ko‘ra olingan natijalarning
mushtarakligi haqida ta’lim muassasalari rahbarlari hamda o‘quvchilarga
muntazam axborot beruvchi tizimdir.
Ta’lim sifatining monitoringi – bu ta’lim jarayoni va uning rivojlanish
yo‘nalishlarini uzluksiz ravishda nazorat qilib baholash va diagnostik-prognostik
kuzatib borishga imkon beruvchi ilmiy asoslangan metoddir.
Ta’lim sifati monitoringining maqsadi - ma’lum belgilangan vaqt bo‘yicha
ta’lim oluvchi sifatini qat’iy belgilash va qayd etib borish, amalga oshirilayotgan
Davlat ta’lim standartlarining me’yoriy ko‘rsatgichlari bilan taqqoslash
hisoblanadi.
Ta’lim sifati monitoringi quyidagi vazifalar bilan xarakterlanadi:
- axborot almashish – dastur va grafikka binoan ta’lim jarayoni natijalarini
muntazam kuzatib borish. Ular asosida doimiy qayd etish, baholash va berilgan
mezonlarga ko‘ra
jadvallar tuzish;
- tashkiliy - ta’limnign maqbul maqsadlari va vositalarini tanlash haqida qaror
qabul qilish uchun maqsadga muvofiq holda axborotlar yig‘ish, ularni
umumlashtirish, tizimlashtirish yoki pedagogik tizim rivojlanishini bashorat qilish;
KASBIY TA’LIM METODIKASI
134
- nazorat qilib baholash - o‘tkazilgan pedagogik xatti-harakatlari
samaradorligini tez nazorat qili shva baholash hamda O‘MKHT tuzilmasida
pedagogik tizimning yakuniy
maqsadlarini amalga oshirish;
- o‘zgartirishlar kiritish – yuzaga kelgan holatning sabablarini tez izlab topish
va aniqlashtirish, zarur paytlarda bajarilayotgan vazifaga o‘zgartirishlar kiritish;
- tashxisiy – oldindan bashorat qilish (diagnostik) kasb-hunar kollejlarida yoki
akademik litseylarda kadrlar tayyorlash jarayonlari va pedagogik tizimlarda
kechayotgan o‘zgarishlarni o‘z vaqtida aniqlash, pedagogik tashxis qo‘yish, sabab-
oqibatli munosabatlarni o‘rnatish va o‘larni kelgusida rivojlantirishni tez bashorat
etish.
Monitoringni muhim komponentlaridan biri ta’lim sifatini qayd etish
hisoblanadi. Uni quyidagicha tasavvur etish mumkin: - qo‘yilgan maqsad bilan
olingan natijalarning munosabati (ta’lim, tarbiya); ko‘zlangan maqsadga erishganlik
darajasi.
Ta’lim sifati ta’lim jarayonining turli bosqichlarida qayd etilib borilishi zarur,
ya’ni vaqt jihatdan baholanishi kerak: o‘quv mavzusini o‘rganish jarayonining
boshida va oxirida; - o‘quv ko‘rsatgichini o‘rganishdan oldin, oxirida va bevosita
o‘rganish jarayonida; ta’limning har bir bosqichida, o‘quv yilida, yarim yillikda
(semestrlarda), o‘quv choragi davrining oxirida yoki boshida o‘quv jarayonida va
hokazo.
O‘MKHT tizimida ta’lim sifati monitoringini kelgusida ishlab chiqarish va
amalga joriy etish uchun quyidagi masalalarni majmuaviy echimini topish talab
etiladi:
1. Mavjud muammolar va erishilgan yutuqlar tahlili asosida:
Buyurtmachilar (davlat, jamiyat, ish beruvchilar)ning ta’lim sifati va
bitiruvchilar tayyorgarligiga qo‘yilgantalablarni bashorat qilish; kelajakdagi ta’lim
sifatiga bo‘lgan talablarni loyihalashtirish va modellashtirish.
2. Ta’lim sifatlarining hayotiy ekanligini davlat ta’lim standartlariga
mosligini aniqlash maqsadida tez rejali tashxislash.
3. Ta’lim natijalarining maqbulligiga erishishni ta’minlash.
4. Ta’lim sifati monitoringini kuzatish asosida buyurtmachilar talabiga
mosligini aniqlash. Bu o‘z navbatida davlat ta’lim standartlari va ta’lim
texnolgiyasiga o‘zgartirishlar kiritish haqida qarorlar qabul qilishni ko‘zda tutadi.
Do'stlaringiz bilan baham: