Toshkent kimyo-texnologiya instituti

 

 

 

 

---

6 

 

2 - MA’RUZA.  

 

MEXANIKAVIY YUK KO‘TARUVCHI VA TASHUVCHI 

TRANSPORT QURILMALARI  

 

Reja: 

1.Tavsiflanishi. Ishlatilishi. 

2.Tasmali konveyerlar. 

3.Tasmali konveyerlarni hisoblash. 

4.Zanjirli konveyerlar. 

5.Elevatorlar. 

6.Osma konveyerlar. 

7.Vint (shnek) li konveyerlar. 

8.Rolikli konveyerlar. 

 

1.Sanoatning  o‘rmon  va  yog‘ochsozlik,  sellyuloza  va  qog‘oz 

soxalarida  korxona  va  sex  ichida  ishlarni  bajarishda  har  xil  transport 

vositalaridan  foydalaniladi.  Ular  yuklarni  bir  joydan  ikkinchi  joyga 

tashib beradi, ko‘tarib beradi, tushirib qo‘yadi va xokazo. 

Ko‘tarish-  tashish  mashinalari  (PTM)  o‘zlarining  ikki  asosiy 

belgilariga  qarab  quyidagicha  tavsiflanadi:  xarakatlanish  (ta’sir  qilish) 

xususiyatiga 

ko‘ra; 

tashiladigan 

yuk 

traektoriyasi 

(chizig‘i) 

ko‘rinishiga ko‘ra.  

PTM lar   o‘zining birinchi belgi, xususiyatiga ko‘ra uzluksiz va 

davriy  ravishda  ishlaydigan  mashinalarga  bo‘linadi.  Davriy  shaklda 

ishlaydigan    mashinalar    yukni    ortish  va  tushirishda    o‘z    harakatini  

ma’lum    vaqt  to‘xtatib    turadi    va    keyin    yana    davom  ettiradi.  

Bularga    misol    qilib    ko‘tarma  kranlar,  elektr-  va  avtoyuklagichlar  

(elektro-  i  avtopogruzchiki)  va  boshqalarni  ko‘rsatish  mumkin.  YUk 

tutib  olish  (zaxvat)  yoki  uni  bo‘shatishda  o‘z  harakatini  to‘xtatmay 

ishlaydigan  mashinalarga  uzluksiz  ishlovchi  mashinalar  deyiladi. 

Bunday  turdagi  PTMlarga  har  xil  konveyerlar,  elevatorlar  va  boshqa 

shunga o‘xshash qurilmalar kiradi.   

Yukni  surilish,  xarakat  qilish    traektoriyasiga  ko‘ra  PTMlar 

quyidagicha  bo‘ladi:  yukni  tik  (vertikal)  yoki  biroz  qiyalik  bo‘yicha 

tashuvchi  qurilmalar;  yukni  gorizontal  tekislik(yoki  biroz  og‘ma) 

bo‘yicha  tashuvchi  qurilmalar;  yuklarni  ham  vertikal,  ham  gorizontal 

yo‘nalishda tashiydigan qurilmalar. 

---

7 

 

Yukni faqat vertikal  yoki unga  yaqin qiyalik bo‘yicha  harakatga 

keltiruvchi qurilmalar ko‘targichlar deb ataladi. 

Yukni  fakat  gorizontal  yoki  unga  yaqin  qiyalik  bo‘yicha 

harakatga  keltiruvchi  qurilmalar  tashuvchi  mashinalar  deb  ataladi. 

Bularga konveyerlar va transporterlar kiradi. 

Konveyerlar  ham,  trasporterlar  ham  uzluksiz  yoki  ozgina 

to‘xtab turish orqali xilma-xil texnikaviy operatsiyalarni bajara oladi. 

YUklarni  ham  vertikal  ham  gorizontal  tekisliklar  bo‘yicha 

tashuvchi  qurilmalar  yuk  ko‘tarish  mashinalari  deb  ataladi.  Masalan, 

yuk ko‘taruvchi kran, avtoyuklagich yoki elektroyuklagichlar. 

Sellyuloza  va  yog‘ochsozlik  korxonalarida  yuk  ko‘taruvchi 

mashinalar  asosan  xom  ashyo  omborlarida  ishlatiladi,  tashuvchi 

mashinalar  esa  sex  va  sexlararo  maydonlarda  qo‘llaniladi.  Tashuvchi 

kurilmalardan,  asosan  xom  ashyoni  tashib  keltirish  va  tayyor 

maxsulotlarni olib ketish ishlarida foydalanadi.