Toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali 5-ma’ruza oziq-ovqat oqsillari, tuzilishi, tarkibi va katalitik xususiyatlari


Oqsillarning  tuzilishi  va  aminokislota  tarkibi



Download 0,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/16
Sana21.01.2022
Hajmi0,53 Mb.
#397551
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
3-maruza. Oqsil yoki oqsil moddalari

Oqsillarning  tuzilishi  va  aminokislota  tarkibi. 

Qayd  qilib  o‘tilgandek, 

oqsillar - aminokislotalar qoldihidan tuzilgan tabiiy polimerlardir. Aminokislotalar 

-  bu  geterofunksional  birikmalardir.    Aminokislota  molekulasida  bir  necha 

funksional (ularning xossalarini aniqlovchi) guruhlar  mavjud: aminoguruh -  NH

2



karboksil guruhi - SOON va har xil tuzilishga ega bo‘lgan radikallar (qoldiqlar) -R:  

 

 



         Funksional  guruhlar  soni  turlicha  bo‘lishi  mumkin:    monoamino,  mono- 

karbonli, 

diaminomonokarbonli, 

monoaminodikarbonli  aminokislotalar  va 

boshqalar.  Yon  zanjirlarining  tuzilishiga  (qutublilik,  zaryadlanganligi)  qarab   

aminokislotalar    qutbsiz  (gidrofob),  qutubli  (gidrofil),  lekin  zaryadlanmagan  va 

musbat yoki manfiy zaryadga ega bo‘lgan qutbli guruhlarga bo‘linadi.  

          Oqsillarning  tuzilishida 

-  aminokislotalar  qatnashadi,  bu  aminokislotalar 



molekulasida  aminoguruh  karboksil guruhi bilan qo‘shni bo‘lgan uglerod atomida 

joylashgan. 

         Oqsillar  optik  faollikka,  ya’ni  yorug’likning  qutublanish  tekisligini 

aylantirishga xossasiga ega. 

          Bu xossa ularning tarkibiga kiruvchi aminokislotalarning optik faolligi bilan 

bohlangan. Ushbu aminokislotalarning molekulasi simmetrik emas (ular asimmetrik 

deb nomlangan),  chunki ular to‘rtta har xil o‘rinbosarlar bilan bohlangan uglerod 

atomlariga ega. Uglerodning asimmetrik atomi yulduzcha bilan belgilanadi: 

 

 

 



Optik faol moddalar optik antipod-izomerlar juftligi  ko‘rinishida uchraydi,  

ularning   faqat bir  xossasi  – qutublangan  nur tekisligini   qarama-qarshi   tomonga  

aylantirish qobiliyatidan tashqari barcha fizikaviy va kimyoviy xossalari bir xildir. 

Qutblanish tekisligining yo‘nalishi "+" (o‘ngga aylanish),  va  "-"  (chapga aylanish) 



та

аминокисло

аминогурух

NH

гурухи

карбоксил

СOOH

СH

R

радикал

2

]



[





я

и

ц

конфигура

D

я

и

ц

конфигура

L

аланин

D

аланин

L

CH

CH

NH

C

H

H

C

N

H

COOH

COOH







)

(

)



(

*

*



3

2

2



2


belgilar  bilan  belgilanadi.  Optik faollik polyarimetr deb nomlanuvchi asbob bilan 

o‘lchanadi.    O‘lchangan    aylanish  burchagi  nisbiy  aylanishga  [

]  nisbatan  qayta 



hisoblanadi.    Nisbiy  aylanish  [

]  -  qutblanish  tekisligining  suyuqlik  yoki  qatlam 



uzunligi  1  dm  (10  sm)  bo‘lganda  1  millilitrida  1  gr  optik  faol  modda    saqlovchi 

eritma  bilan  aylanish  burchagidir.  D-  va  L-  aminokislotalar  mavjud.  NH

2

  –


aminoguruhni  aminokislotaning  proyeksion  formulasida  chapga  joylashuvi  L-

shaklga, o‘ngga joylashuvi D- shaklga mos. 

       Aminokislotalar  tabiiy  (tirik  organizmda  uchraydi)  va  sintetiklarga  bo‘linadi.  

Tabiiy    aminokislotalar  orasida  (150 ga  yaqin)  proteinogenli  (20  ta  aminokislota) 

aminokislotalar ajralib turadi. Barcha  proteinogenli aminokislotalar L- shakliga ega. 

Shulardan sakkiztasi almashtirib bo‘lmaydigan  hisoblanadi, ular faqat o‘simliklar 

tomonidan  sintez qilinadi  va  inson  organizmida  sintez qilinmaydi, shuning  uchun 

ular inson organizmiga ovqat bilan tushadi. Ularga valin, leysin, izoleysin, treonin 

metionin,  lizin,  fenilalanin,  triptofan  kiradilar,  ayrim  hollarda  ular    qatoriga  bola 

organizmida sintez qilinmaydigan gistidin va arginin ham qo‘shiladi. 

Agar  ovqatda  bu  aminokislotalarning  miqdori  yetarli  bo‘lmasa,  inson 

organizmining normal rivojlanishi va faoliyati buziladi. Ayrim kasalliklarda inson 

organizmi  aminokislotalarni  sintez  qilish  qobiliyatini  yo‘qotadi.  Masalan, 

fenilketonuriyada tirozin aminokislotasi sintez qilinmaydi. 

Aminokislota  molekulasida  asosiy  xossalarga  ega  bo‘lgan  aminoguruh 

karboksil  guruh  bilan  o‘zaro ta’sir qilib,  dipol (qo‘shqutbli) ionlarni hosil qiladi: 








Download 0,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish