Toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali 19-20-Ma’ruza: Oziq-ovqat lipidlari va ularni tahlil qilish Reja

о +1 + о 
Л
2 
- Л
1 
0
2 
- 0
1 
O’rtacha qiymat xar bir kislota uchun x ning yig’indisini kislotalar soniga 
bo’lib topiladi. U uchun ham shunday xisoblanadi. x va u ning o’rtacha 
qiymalari shu bir juft yog’ kislota uchun x/u nisbat topiladi. So’ngra xar bir 
uchgliserid gruppaning polyar nisbati topilib uning molyar ulushi birlik deb 
qabul qilinadi. 
Yog’ kislota tarkibi va molyar nisbatlar orqali ayrim gliseridlar miqdoi 
xisoblanadi. Paxta moyining gliseridlarining fraksion tarkibini aniqlash 
misolida bu usulni ko’rib chiqamiz. 
Paxta moyining yog’ kislota tarkibi : 
Miristin (M) - 0, 49% 
Palmitin (P) - 24, 77% 
Palmitolein (Po) - 0, 57% 
Stearin (S) - 1, 93% 
Olein (O) - 15, 37% 
Linol (L) - 53, 03% 
Tajribada paxta moyi uchgliseridlarni molyarligi bo’yicha gruppalarga 
bo’lib, har bir gruppaning yog’ kislota tarkibi aniqlanganda quyidagi jadvaldagi 
natijalar olingan. 

---

 
Rf -0, 32 gruppasi uchgliseridlarining xammasi (LLL) Rf-0, 25 gruppasi 
esa 63, 12 va 33, 88 nisbatda PLL va OLL uchgliseridlardan tashkil topgan. 
Rf-0, 21 gruppasi PPL, POL, SLL va OLL uchgliseridlardan tashkil 
topgan 
(bromidlarini 
solishtirish 
usulida 
aniqlangan). 
Shu 
gruppa 
uchgliseridlarning foiz tarkibini aniqlash usun, bromidlari xromotogrammasi 
olinib, POL va SLL molyar nisbati aniqlangan; 
— — 0,1056 (3) 
POL
v 
7
Olingan natijalar bo’yicha quyidagi tenglamalar tuziladi: 
SLL=3S (4) 
POL+2PPL=3-P (5) 
POL+2OOO=3O (6) 
Jadvaldagi qiymatni (4) formulaga qo’yiladi: SLL=31, 84=5, 52 mol %, 
SLL/POL nisbatdan, 
5 52 
POL
— —^— 52,28 
мол
% 
0,1056 
Olingan kattalikni (5) tenglamaga qo’yib, PPL gruppaning molyar 
%
miqdori topiladi. 
3 • 
P - POL
3 • 38,40 - 52,28 
PPL =
--------- = ------------------ = 31,46мол% 
22 
3.
tenglamadan OOL qiymati aniqlanadi: 
Gruppalar 
polyarligi 
Gliserid 
gruppalar 
miqdori. 
Mg. 
Yog’ kislotalar tarkibi mol, % 
Aniqlangan 
gliserid tarkibi. 
M 
P 
PO 
S 
O 
L 
0, 16 
1, 04 
29,44 29,44 
- 
27, 21 32, 3 11, 5 
UG 
aralashmasi 
0, 18 
9, 53 
0,25 13,53 
0, 34 
0, 28 37, 43 9, 17
0, 21 
30, 48 
0,26 38,40 
0, 39 
1, 84 24, 26 34, 84
0, 25 
42, 08 
1,58 21,04 
1, 41 
-
11, 29 64, 66 PLL va OLL 
0, 32 
16, 87 
- 
- 
100 
LLL 

---

 
PPO
 
SPP
 
OLL
= 
30 - 
POL
= 
3
^
24
'
26 - 52
,
28
= 1,026мол% 
22 
Rf -0, 18 guruxi ham Rf-2f gruppasi kabi tadqiqot qilinib, PPO, SPL, 
POO, SOL, OOO uchgliseridlaridan tashkil topganligi aniqlanib, ularning 
solyar nisbatini xisoblanadi. 
SPP 
=
0,36724 
= 0,61308 
POO
nisbatlardan tenglamalar tuziladi: 
SOL+SPL=3L 
(7) OOO+SOL+2POO+PPL=3O (8) 
POO+SPL+2PPL=3P (9) Molyar nisbatdan 
foydalanib, quyidagi 
PPO= 
SPL
(10) 
0,36724 
POO= 
SPL
(11) 
0,61308 
tenglamalar tuziladi. So’ngra (9) tenglamadan