Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

 
 
 
 

---

 
68 
11– MA’RUZA  
 
GIDROGENLASh TEXNOLOGIYASI 
 
 
Reja:  Gidrogenlash  usullari.  Avtoklavning  tuzulishi  va  ishlashi  prinsipi. 
Uzluksiz  gidrogenlashning  texnologik  sxemasi.  Turg‘un  katalizatorda  gidrogenlash. 
Gidrogenlash 
jarayonining 
texnologik 
rejimlari. 
Katalizatorni 
katalizator 
regeniratsiyasi. Gidrogenlangan yog‘larning sifat ko‘rsatgichlari.  
 
Gidrogenlash  usullari.  Yog‘larni  gidrogenlash  –  suyuq  fazali  geterogen  – 
katalitik  jarayondir.  Vodorod  va  qattiq  –  suspenziyali  yoki  turg‘un  katalizatorlar 
ishlatiladi. 
Gidrogenlash  davriy  va  uzluksiz  usullar  bilan  olib  boriladi.  Avtoklav  orqali 
o‘tayotgan vodorod harakatining xarakteri jihatdan quyidagi usullarga bo‘linadi: 
1. 
To‘yinish  usuli  -  bunda  vodorod
 
reaktor  ichida  bosim  ostida 
sirkulyasiyalanadi va reaktorga vodorod, uning sarfiga qarab beriladi. Bu 
usul chet elda keng qo‘llaniladi. 
2. 
Vodorodni  tashqi  sirkulyasiyalash  usuli  –  bu  usulda  vodorod  reaktorga 
ortiqcha  miqdorda  beriladi  va  avtoklavdan  chiqarilib  turiladi.  Keyin, 
tozalangandan  so‘ng  jarayonga  qaytariladi.  Bu  usul  MDHda  keng 
qo‘llaniladi. 
3. 
Oquvchi  (struevoy)  usul  –  turg‘un  katalizator  reaktorga  joylashtiriladi. 
Yog‘ning vodorod bilan aralashishi katalizator qatlami orqali o‘tadi. 
Gidrogenlash 
uchun 
reaktorlar 
(avtoklavlar) 
aralashtirgichli 
va 
aralashtirgichsiz, kolonna tipidagi reaktorlar ishlatiladi. 
Avtoklav  (20-rasm)  Sig‘imi  12,5  m
3
  bo‘lgan  reaktor  (1)  kislotaga  chidamli 
po‘latdan  yasalgan  bo‘lib,  sferik  qopqoq  va  taglikdan  iborat.  Apparat  o‘qi  bo‘ylab 
trubinali  aralashtirgich  bo‘lgan  val  (2)  o‘tgan  bo‘lib,  reduktor  orqali  elektromotor 
(3)ga  biriktirilgan.  Apparat  qopqog‘ida  lyuk  (4),  vodorodni  kirishi  va  chiqishi, 
katalizator  suspenziyasi  uchun  patrubkalar  mavjud.  Reaktor  ostida  apparatni 
bo‘shatish uchun patrubka (8) joylashgan. 
Trubinali  aralashtirgich  ostida  vodorod  barbateri  (7)  bo‘lib,  uning  teshiklari 
diametri  2mm  bo‘lgan  halqasimon  ko‘rinishidagi  ikki  trubadan  iborat.  Trubinali 
meshalka  ustida  apparat  peremetri  bo‘yicha  oltita  zmeevikli  issiqlik  almashgich  (5) 
o‘rnatilgan  bo‘lib,  ulardan  uchtasi  gidrogenlashdan  oldin  moyni  qizdirish  uchun 
ishlatilsa,  qolgan  uchtasi  tayyor  mahsulot  –  salomasni  sovutish  uchun  ishlatiladi. 
Uzluksiz  gidrogenlash  uchun  reaktorda  quyish  patrubkasi  (6)  mavjud.  Reaktorni 
isituvchi  bug‘  bosimi  2,5-3,5  MPa.  Apparatda  ruxsat  etilgan  ishchi  bosim  0,5  MPa 
gacha va harorat 280
0
S gacha bo‘ladi.