Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti


Sovun  suvli  eritmasining  fizik-kimyoviy  xossalari



Download 2,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet132/164
Sana08.09.2021
Hajmi2,98 Mb.
#168286
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   164
Bog'liq
yoglarni qayta ishlash texnologiyasi

Sovun  suvli  eritmasining  fizik-kimyoviy  xossalari.  Sovun  eritmasining  tabiati. 
Sovun  eritmasini  tabiati  to‘g‘risida  ikki  xil  fikr  bor.  Ba’zi  kishilar  fikricha  sovun 
eritmalari  kolloid  ya’ni  ikki  fazali  sistema  hisoblanadi.  Bu  konsentrlangan  sovun 
eritmalarini  yuqori  qovushqoqligi,  eritmaning  konsentratsiyasi  oshganda  qaynash 
harorati o‘zgarmasligi, kolloid eritmaga xos ekanligidir. Boshqa kishilar hisoblaydiki, 
sovun eritmalari bir fazali, xaqiqiy yoki molekulyar eritmadir. Buning isboti shundaki 
elektro‘tkazuvchanlik,  gidroliz  xossalari  borligidir.  Sovun  eritmalarining  kolloid  va 
molekulyar xususiyatlari quyidagicha tushuntiriladi. 
Sovunning ko‘pgina xususiyatlari uni molekulasi tuzilishi bilan tushuntiriladi. 
Sovunning  formulasi  ikki  ya’ni  oleofil  (moyga  moyil,  qutbsiz)  va  gidrofil  (suvga 
moyil, qutbli) qismlardan tashkil topgan. 
 
CH
3
-(CH
2
)
n
 – COONa 
                                                  oleofil        gidrofil  
Sovunning  molekulasini  to‘g‘nagichga  o‘xshatish  mumkin.  Tayoqcha 
molekulani  (qutbsiz)  qalpoqcha  (qutbli)  qismi  bo‘ladi.  Shunday  qilib,  sovun  difil 
bo‘lib,  bu  o‘z  navbatida  uni  yuvish  qobiliyatini  ta’minlaydi.  Sovun  eritmasining 
tuzilishi  murakkab  bo‘lib,  bu  quyidagilar  bilan  tushuntiriladi:  suvli  eritmada  sovun 
gidrolizlanishi  natijasida bir  vaqtni  o‘zida eritmada  RCOONa  ,  RCOOH      va  NaOH  
lar bo‘ladi. Sovun dissotsiyalanadi. 
 
RCOONa            RCOO
-
 + Na

O‘z navbatida yog‘ kislota ham dissotsiatsiyalanadi. 
 
RCOOH              RCOO
-
 + H
+
 
Suvli  eritmada  sovun  va  yog‘  kislotalari  bo‘ladi  va  yog‘  kislotasining  molekulasi 
sovun bilan reaksiyaga kirishadi va nordon sovun hosil qiladi. 
 
RCOONa  + RCOOH              RCOONa ∙ RCOOH 
Nordon sovunlar suvda erimaydi. Ular suspenziya tashkil qiladi. To‘yinmagan 
yog‘  kislotalarining  nordon  sovunlari  yuqori  haroratda  sovun  eritmasida  eriydi. 
Konsentrlangan sovun eritmalarida uglevodorod radikallari bir biriga tortilishi tufayli 
kationlar assotsiatsiyalanadi, COO
-
 gruppalar bir biridan uzoqlashadi. Shuning uchun 
assotsiatlar  sfera  shakliga  kiradi.  Ularni  ionli  mitsella  deyiladi,  7.1  a-rasmda 


 
140 
ko‘rsatilgandek  (ularni  shar  shaklidagi  mitsella  ham  deyiladi).  Shuningdek,  tuzilishi 
tufayli mitsella ionlari elektr zaryadiga ega bo‘ladi. 
 
Konsentratsiyasi  yuqori  bo‘lgan  eritmalarda  sovun  molekulalari  ham 
assotsiatsiyalashadi,    dastlab  bir  biriga  tortilgan  COONa  guruhlari  bilan  qo‘sh 
molekulalar  tashkil  topadi.  Bu  juftlar  molekulyararo  tortish  kuchi  tufayli  assotsiatlar 
hosil qiladi va ular shakliga ko‘ra plastinkasimon mitsella deyiladi (7.1 b-rasm).  
 
        44 – rasm. Sovun mitsellasi tuzilishini sxemasi 
 
Sovun  eritmalarida  ionli  va  plastinkasimon  mitsellalar  kislotalar  anioni 
konsentratsiyasiga bog‘liq holda muvozanat holatda joylashadi. 
        Sovun malekulasi                     sovun ionii 
 
 
Plastinkasimon mitsella                 ionli mitsella 
Sovun  eritmasining  konsentratsiyasiga,  sovunning  tabiatiga,  va  haroratga  qarab 
muvozanat u yoki bu yo‘nalishga harakatlanishi mumkin. 

Download 2,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   164




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish