Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

23-MA’RUZA 
 
SOVUN IShLAB ChIQARISh 
 
Reja: Sovun olish usullari. Sovunning fizik-kimyoviy xossalari. Sovunning suvli 
eritmasi fizik-kimyoviy xossalari.  
 
Sovun  bu  yuqori  molekulali  yog‘  va  naften  kislotalarining  tuzlaridir.  Yuvish 
va  tozalash  uchun  ishlatiladigan  sovun  10  dan  20  gacha  uglerod  atomidan  tashkil 
topgan yog‘ kislotalarining natriyli va kaliyli tuzlaridir. Tarkibida uglerod atomi soni 
10  kam  bo‘lgan  yog‘  kislotalarining  tuzlari  yuvish  qobiliyatiga  ega  emas.  Sovunlar 
qo‘llanishiga qarab quyidagi ko‘rinishlarga ega: xo‘jalik sovuni, bu asosan matolar va 
boshqa  har  xil  narsalarni  yuvishda  qo‘llanadi,  atir  sovun,  tozalikni  saqlash,  yuz, 
qo‘llarni  yuvishda  ishlatiladi.  Metall  sovunlar  (ishqoriy  –  yer  va  og‘ir  metallar 
tuzlari),  bu  sovunlar  tekstil  sanoati,  plastmassa  va  rezinotexnika  sanoatida, 
farmatsevtika preparatlarini tayyorlashda qo‘llaniladi. 
Xo‘jalik  sovunlari  hozirgi  vaqtda  uch  turda  60%,  70%  va  72%  li  sovunlar 
ishlab chiqarilmoqda. Yog‘ kislotalarini distillyasiya qilish qurilmalarini rivojlanishi, 
yog‘  chiqindilari  va  yog‘  o‘rnini  bosuvchi  mahsulotlar  hidini  va  rangini 
yaxshilanishiga olib keladi, hamda 70% li yuqori sifatli sovun olishga imkon beradi. 
Qattiq  xo‘jalik  sovunlari  250  va  400  g  og‘irlikda  ishlab  chiqariladi.  Suyuq  xo‘jalik 
sovunlari  esa  40-60%  yog‘  kislotalari  miqdorida xo‘jalik  va texnik  maqsadlar uchun 
tayyorlanadi. 
Atir sovunda 73-80% yog‘ kislotalari mavjud bo‘lib, hozirgi vaqtda “Ekstra”, 
I, II, III guruh va bolalar sovuni (80%) ishlab chiqarilmoqda. Qattiq atir sovunlar o‘z 
navbatida 10g dan 200g gacha bo‘lgan turlari ishlab chiqariladi. Ular oq yoki rangli, 
ochiq yoki qadoqlangan holda bo‘lishi mumkin.