Тошкент кимё-технология институти “менежмент ва касб таълими” факултети

Илдизмевалар
. Илдизмеваларга сабзи, лавлаги, брюква (шолгомсимон 
сабзавот), шолғом, турп, редиска, петрушка, пастернақ сельдерей ва хренлар 
киради. Уларнинг йуғонлашган пояли илдиз қисми ейилади. Унда ўсимлик ўзига 

---

озуқа моддалари: анчагина қанд, оқсил, минерал моддалар, кислота, А, В, С 
витаминлари, эфир мойи ва бошқаларни туплайди.
Сабзи
деярли ҳамма жойда тарқалган. У жуда тўйимли, унда тахминан 5-8% 
қанд, минерал моддалар, кислоталар, B
1
, B
2
, С витаминлари ва айниқса каротин 
кўп. У табиийлигича истеъмол қилинади ва сабзавот консервалари, сабзи суви 
тайёрлашда ва ҳар ҳил иссиқ овқатларга ишлатилади ва қуритилади ҳам.
Сабзининг шакли юмалоқ, цилиндрсимон, конуссимон ва дугсимон, рангига 
кўра оч сариқ, сарғиш-кунгир ва кунгир (кунгир рангли илдизмевалар энг яхши 
ҳисобланади, чунки унда каротин кўп); сабзининг сирти силлиқ ва ғадир-будур, 
ўзагининг катта-кичиклигига кўра кичиқ ўрта ва катта ўзакли бўлади (кичик 
ўзакли нав яхши ҳисобланади; катта ўзакли сабзи тўқималари хийла дағал, кам 
сув ва қанди ҳам кам бўлади), сабзининг энг яхши навлари: “Мирзон сариқ 304”, 
“Мирзон қизил 228”, “Барака” ва бошқалардир.
Сара сабзи қуруқ, сўлимаган, касалланмаган, бутун, ёрилмаган тоза, хашарот 
тегмаган, шакли ва ўлчами бир ҳил, камида 2 
см
узунликдаги пояли бўлиши 
лозим; сабзининг кўндаланг кесими диаметри 2,5—6,0 
см
келадиган бўлиши керақ
Илдизмеваларнинг стандартда белгиланган ўлчамдан ташқари, ёрилган, 
қирқилган, қинғир-қийшиқ шаклли, нотўғри қирқилган пояли сабзиларни 
ишлатишга йўл қўйилади, бироқ бундай камчиликли сабзи бир партияда 5% дан 
ошмаслиги лозим. Чириган, димиққан, яхлаган, бегона таъм ва ҳидли илдиз 
меваларни ишлатишга йўл қўйилмайди.
Лавлагининг
уч тури: овқатбоп, қанд лавлаги ва хашаки лавлагилар эқилади. 
Овқатбоп лавлаги карам шурвага солинади ва ўзидан лавлаги шўрва қилинади, 
соус, салат тайёрланади, консерва саноатида ишлатилади ва қуритилади. 
Лавлагида ўрта ҳисобда 6% қанд бор. Лавлагининг шакли япалоқ, юмалоқ, 
юмалоқ ясси, овалсимон, конуссимон ва цилиндрсимон, рангига кўра тўқ қизил, 
қизил, пушти қизил, ҳалқасимонлиги жиҳатидан оқ ҳалқали ва ҳалқасиз (ҳалқасиз 
навлар энг яхши ҳисобланади, улар серсув майин этли) бўлади; сиртининг 
ҳарактери жиҳатидан силлиқ, ғадир-будур, туп-туп, нотекис ( силлиқ нави яхши 
ҳисобланади). Пишиш муддатига кўра, лавлаги эртапишар, ўртапишар ва 
кечпишар навларга бўлинади. Лавлаги, айниқса кечпишар навлари, яхши 
сақланади. Овқатбоп лавлагининг яхши навлари “Бордо-237”, “Волдан-F” ва 
“Пабло-F” навларидир.
Савдога тушадиган овқатбоп лавлаги янги кавланган, тоза, соғ, 
ифлосланмаган, шакли бенуқсон, ёрилмаган, заҳа емаган ва касалланмаган, барги 
кўпи билан 2 
см
узунликда қиркилган, турли тусдаги тўқ қизил рангли, серсув, 
этли бўлиши лозим. Энсиз оқ ҳалқали лавлаги ҳам савдога чиқарилади. 
Илдизмеванинг энг узун кўндаланг диаметри камида 5 
см
ва кўпи билан 14 
см
бўлиши лозим. Илдизмеванинг сал едирилган, катта-кичиклигида бир оз фарқ 
бўлиши, битиб кетган ёриғи бўлиши, боши нотўғри кесилган, сал сулиган бўлиши 

---

ҳам мумкин, аммо бундай ғубори бор лавлаги оғирлигига нисбатан 5% дан 
ошмаслиги лозим. Лой ёпишган илдизмева эса 2% дан ошмаслиги лозим.