Тошкент кимё-технология институти “менежмент ва касб таълими” факултети

Кичик тешқўлчадан йирик 
(бублики)
кўра йирик ва юмшоқ бўлиб, 
таркибига қараб, кўкнорли, тминли бўлади.
Қаттиқ нон 
(сухари)
оддий ва сутли-ёғли турларга бўлинади.
Оддий суҳари
маҳсус тайёрланган ёки оддий ноннинг намлиги 10% қолгунча 
қуритилган кесимлари, бўлиб, бу нон жавдар ёки бўғдой унидан тайёрланади. 
Уннинг тури ва навига қараб, жайдари жавдар унидан тайёрланган, жайдари ва 
кепаксиз ун аралашмасидан тайёрланган, жайдари бўғдой уни, 1- ва 2-нав бўғдой 
унлардан, жайдари жавдар ва жайдари бўғдой уни аралашмасидан тайёрланган 
суҳарилар бўлади.
Сутли ёғли суҳари
олий, 1- ва 2-нав бўғдой унидан тайёрланган ҳамирга 
шакар (5—22%), Ёғ (5—16%), тухум (100 
кг 
унга 50—120 дона миқдорида) ва 
таъм берувчи ҳилма-ҳил нарсалар қўшиб тайёрланади.
Олий нав ундан шакарли, кофели, қаймоқли, болаларбоп, анилли; 1-нав ундан 
кофели, қаймоқли, шакарли, майда шакарли; 2- нав ундан суҳарилар ҳам 
тайёрланади.
Нон ва булка маҳсулотларининг 
сифати
ташқи кўриниши. (шакли, ранги, 
сиртқи холати), мағзининг холати, ҳиди, намлиги, ғоваклиги, кислоталилиги 
сингари кўрсаткичлар билан, шунингдеқ бўғдой унидан тайёрланган бир қатор 
маҳсулотлар эса шакар ва ёғнинг миқдорига қараб белгиланади.
Маҳсулотнинг шакли ғадир-будур бўлмаслиги, тури, эзилмаган, силлиқ 
(текис) ва бошқа нуқсонлардан холи; сирти силлиқ, хеч қандай ёрик ва чизиқсиз; 
ранги оқ ҳам эмас, қўйган ҳам эмас, бир текис бўлиши лозим. Мағзи яхши 
пишган, бир текис ғовакликда, қайишқоқ бўлиши, ҳамири яхши қорилмасликдан 
келиб чиқадиган тугунлар бўлмаслиги лозим. Намлиги стандартда белгиланган 
нормадан ошмаслиги керақ Таъми меъёрида, маҳсулотнинг мазкур турига ҳос сал 
нордонроқ, янги, тузи паст ҳам эмас, шур ҳам, қўймаган ва бегона таъмдан ҳоли, 
шакар қўшилган ҳили сал ширин бўлиши лозим. Мағзининг зриди ёқимли бўлади.
Ноннинг ғоваклиги деганда маълум бир миқдордаги мағиздаги ғовакларнинг 
процент билан ифодаланиши тушунилади. 40—50% ғовакликдаги нон кам 
ғовакли, 50—60% ғовакликдаги (ўртача, 60% дан 70% гача ғовакликдаги нон эса 
серғовак нон ҳисобланади.
Нон маҳсулотлари таъмида (таҳир, нордон, ёқимсиз), ҳидида балиқ, совун, 
керосин димиккан ҳид), ташқи кўринишида (нотуғри шакл, номувофиқ ранг, 
сиртида ёриқлар, тугун ҳосил бўлиши, мағзининг сиртидан ажралиш, холлари), 
мағзидаги нуқсонлар (ёпишқоқлиқ яхши қорилмаганлиқ ҳом қолиш ва бошқалар) 
учрайди.
Бундай нуқсонлар натижасида ноннинг сифати жуда ҳам пасайиб, ҳатто 
ейишга ярамай қолади.

---

Яхши тешикқўлча маҳсулотлари турри шаклли, текис, силлиқ ва ялтироқ 
сиртли, сарғиш-тилла рангли, ёқимли таъм ва ҳидли бўлиши лозим. Диққат билан 
яхши уланиши, мағзи яхши кўпчиган ва аралаштирилган бўлиши лозим.
Баранка ва майда тешикқўлча касир кусур, йирик тешикқўлча-бублик эса 
юмшоқ бўлиши лозим. 1 
кг
да 35—40 дона баранка, 120—250 та майда 
тешикқўлча, 10—20 дона йирик тешикқўлча бўлади. Баранканинг намлиги 14—
19%, майда тешикқўлчаники 9—12%, йирик тешикқўлчаники эса 22% бўлади.
Суҳариларнинг сифати, шакли, ташқи кўриниши, ранги, таъми, ҳиди, 
намлиги, ивучанлиги, кислотанинг миқдори ва бир килограммга неча дона тури 
келиши сингари кўрсаткичлар асосида баҳоланади.
Барча турдаги сухарилар чиройли қирқилган, бир текис қуриган, қўймаган, 
чуқур ёриқлар бўлмаган, бегона нарсалар қўшилмаган бўлиши лозим. Яхши 
сухарида майда увалангани ва ушоқлари умумий оғирликка нисбатан кўпи билан 
3%, горбушкаси 20% бўлиши лозим.
Сутли-ёғли сухари тури шакли, жигарранг, устки сирти ялтироқ, таъми 
муайян навга хос ширинроқ, ачиқ ҳам эмас чучук ҳам эмас, тузи расо, қўймаган, 
бегона таъмлардан холи, ҳамири яхши қорилган, ғоваклиги бир текис бўлади. 
Намлиги, навларига қараб, 8—12% ўртасида бўлиши лозим. Ёрик ва бўшлиқлар 
бўлишига йўл қўйилмайди.
Нон ва булочка маҳсулотлари ёғоч қути, яшиқ баъзан саватларга 
жойланади.
Бундай идишлар тоза, қуруқ ва ҳидсиз бўлиши керақ
Нон, булочка ва тешикқўлча, сухарилар маҳсус жиҳозланган, кузови берқ 
ичида тоқчалари бўлган автоаравали транспортда ташилади. Нонни очиқ машина 
ва араваларда ташиш ҳам мумкин, лекин бунда маҳсулот солинган яшик ёки 
саватлар устига брезент ёпилган бўлиши шарт. Нон ташиладиган транспорт, идиш 
ва брезентдан бошқа мақсадларда фойдаланишга йўл қўйилмайди. Улар тоза 
жойда сақланиши, нон солинаётганда албатта қараб чиқилиши ва тозаланиши 
керақ
Нон қуруқ, тоза, кемирувчилар зарарлантирмайдиган, тоқчали ва 
шамоллатиладиган хоналарда 6°С дан кам бўлмаган бир меъёрдаги температурада 
сақланиши керақ Тортилиб сотиладиган маҳсулотлар ва батонлар тоқчаларга ёни 
билан ёки ўнгини қилиб кўпи билан икки қатор, булочка маҳсулотлари бир қатор 
терилади.
Нон сақланадиган хона йилига камида бир марта дезинфекция ва ремонт 
қилиниши зарур.
Пишиб
чиққан
нон маҳсулотларини сақлашнинг
сўнгги 
муҳлати белгиланган: жайдари ундан тайёрланган жавдар нон, жавдар-бўғдой 
ва бўғдой нон 48 соат, навли ундан тайёрланган тортиб ва доналаб сотиладиган 
нон (доналаб сотиладиган майда маҳсулотлар бундан мустасно) 24 соат, (доналаб 
сотиладиган майда маҳсулотлар) 16 соат сақланади. Бу муддат тугагач, 
ҳаридорларга нон сотиш ман этилади, чунки у совиб қолади, бинобарин, у 

---

магазиндан олиниб қайта ишлаш учун нон заводи (новвойхона) га топширилиши 
лозим.
Суҳари ва тешикқўлча маҳсулотлари яхши шамоллатиладиган қуруқ хонада 
кўпи билан 16—18°С температура ва ҳавонинг нисбий намлиги 75% дан ортиқ, 
бўлмаган шароитда сақланиши лозим.