Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti milliy tadqiqot universitetining qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti

• O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI

• OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI

• TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO'JALIGINI MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI MILLIY TADQIQOT UNIVERSITETINING QARSHI IRRIGATSIYA VA AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI

• TJICHAB sirtqi ta'lim yo'nalishi 230 - guruh
• talabasi

• BEKNAZAROV SHOXNUR

• Elektronikaning nazariy asoslari
• fanidan

• MUSTAQIL ISHI

• Simmetrik va nosimmetrik sistemalar

• Reja:
• 1. Uch fazali EYuK va tokni olish qurilmasi va uning ishlashi. Uch fazali generator va iste’molchilaming yulduz sxemada ulanishi.
• 2. Yulduz sxemada ulangan uch fazali tok zanjirini hisoblash, tok va kuchlanishlaming vektor tasvirlarini qurish (iste’molchilaming simmetrik va nosimmetrik holatlarida).
• 3. Uchburchak sxemada ulangan uch fazali tok zanjirini hisoblash, tok va kuchlanishlarning vektor tasvirlarini qurish (iste’molchilaming simmetrik va nosimmetrik holatlarida).
• 4. Uch fazali simmetrik iste’molchilaming uchburchak sxemasidan yulduz sxemasiga o‘tishda tok va quvvatlarning o‘zaro nisbati. Uch fazali zanjirlarda aktiv, reaktiv va to‘la quvvatlar.

• Uch fazali EYuK tizimning uch fazali toklari deb bir xil chastotali va fazalari o‘zaro 120 0 ga siljigan uchta sinusoidal bir fazali toklar tizimiga aytiladi. Uch fazali tizim yordamida ishlab chiqarilayotgan elektr energiyani uzoq masofalarga uzatish, bir fazali tizimga nisbatan samarali hisoblanadi. Uch fazali EYuK tizimni hosil qilish, uni iste’molchilarga uzatish va bevosita iste’mol qilishda qo’llaniladigan uch fazali sinxron generatorlar, motorlar, transformatorlar konstruktsiyasi ishlab chiqarishuchun qulay va samarali, ularniekspluatatsiyasi tejamli va ishonchlidir. Texnologik tomondan uch fazali tizimlarda aylanuvchi magnit maydoni hosil qilish nisbatan qulayu sanaladi. Sinxron va asinxron elektr motorlarning ishlash tamoyillari ushbu aylanuvchi magnit maydonning tokli o ‘tkazgichga ta’siri hisoblanadi.
• Uch fazali tizimga ta’rif, tushuncha va formulalar. Bir xil chastotali va fazalar bo’yicha o’zaro 1200 siljigan uchta EYuK li zanjirdagi tok uch fazali tok deb ataladi. Uch fazali EYuK tizimi, uch fazali iste’molchi va ularni o’zaro bog’lovchi o’tkazgichlar uch fazali zanjirni shakllantiradi. Uch fazali generator EYuK larinig oniy qiymatlari quyidagicha ifodalanadi:

• EYuK vektorlarining geometrik yig’indisi yopiq uchburchak hosil qiladi. Uch fazali zanjirda ikki turdagi kuchlanish va toklar mavjud bo’ladi: Faza kuchlanishi -liniya simlarining har biri bilan neytral sim orasidagi kuchlanish bo’lib Ua , Ub va Uc lar bilan yoki umumiy tarzda Uf bilan belgilanadi; Liniya kuchlanishi - liniya simlari orasidagi kuchlanish, boshqacha aytganda generator chulg’amlarining A va B, B va C hamda C va A nuqtalari orasidagi UAB, UBC va UCA kuchlanishlar yoki umumiy tarzda UA bilan belgilanadi; Faza toki -generator chulg’amlarining yoki iste’molchilarning bosh uchidan oxirgi uchiga yo’nalgan tok bo’lib umumiy tarzda If ko’rinishida belgilanadi. Liniya toki -Zanjirdagi liniya simlaridan oqib o’tayotgan tok bo’lib umumiy tarzda IL bilan belgilanadi. Uch fazali zanjirlarda generator, transformator chulg’amlari va

• iste’molchilar ikki xil sxemada: “yulduz” (Y) yoki “uchburchak” (A) usulida ulanadi. Generator chulg‘amlarini “yulduz” (Y) usulida ulanishi va EYuKlaming vektor diagrammalari 3.1 - rasmda keltirilgan.
• Uch fazali tokning quvvati. Uch fazali simmetrik zanjirlarda quvvatlar quyidagicha hisoblanadi:
• Aktivquvvat: P3f =3-Pf = 3U fI f