Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti

III. REDUKTORNI LOYIHALASH
3.1. Reduktorlar haqida umumiy maxlumotlar
Mashinaning xarakatlantiruvchi qismi (energiya manbai aksariyat elektr dvigatel)dan uning ish bajaruvchi kismiga aylanma xarakat tezligini kamaytirib, burovchi momentning qiymatini oshirib uzatishga mo‘ljallangan va alohida korpusga joylashgan tishli va chervyakli uzatmalardan tashkil topgan mexanizmlar reduktorlar deb yuritiladi.
Reduktor deb aylanishlar sonini kamaytirib burovchi momentni oshirib beradigan yopiq tishli uzatmaga aytiladi.
Mavjud reduktorlarni quyidagi turlarga bo‘lish mumkin:
1. Foydalanilgan uzatmaning turiga qarab-silindr g‘ildirakli, konussimon g‘ildirakli, chervyakli, konussimon-silindr g‘ildirakli, silindr-chervyak uzatmali va x.k.
2. Pog‘onaning soniga qarab – bir pog‘onali, ikki pog‘onali, uch pog‘onali va x.k.
3. G‘ildiraklarning bir-biriga nisbatan joylashuviga qarab gorizontal, vertikal reduktor deyiladi.
Tishli uzatmali reduktorlar. Bu reduktorlardan eng ko‘p ishlatiladigani-silindr g‘ildirakli reduktorlardir. Bunday reduktor-larning uzata olishi mumkin bo‘lgan quvvati kichik mikdorlardan tortib juda katta mikdorgacha bo‘lib, tuzilish va tayyorlanishi oddiy, chidamliligi esa yetarli darajada yuqoridir.
Odatdagi tishli uzatmali reduktorlarning xizmat muddatini 30…50 ming soat qilib belgilash tavsiya etiladi.


3.2. Reduktorni hisoblash


1. O‘qlararo masofani qo‘yidagicha aniqlaymiz:

-o‘qlararo masofani koeffitsiyenti
- to‘g‘ri tishli uzatmalarda;
- qiya tishli uzatmalarda.
– tezligi kichik g‘ildirakda uzatadigan moment.
-tish eni bo‘yicha yuklanishni ravon bo‘lmaganini hisobga oluvchi koeffitsiyent (jadval-3.1).
G‘ildiraklar tayanchlarga nisbatan simmetrik joylashgan.
– qabul qilamiz .
Agar yuklanish o‘zgarmas bo‘lsa .
-g‘ildirak enini hisobga oluvchi koffitsiyent. (33 bet)
- to‘g‘ri tishli uzatmalar uchun,
- qiya tishli uzatmalar uchun.
qiymatini [1] 36 betdagi standart qatoridan qabul qilamiz (GOST 2185-66).
- deb qabul qilamiz.
- loyiha hisobi uchun ruxsat etilgan kontakt zo‘riqishi
- (3.9-formula, 33 bet).
_Нlimb – kontakt yuklanishlar sikli asosiy (bazaviy) ga teng bo‘lgandagi chidamlilik chegarasi, soni.
=21 90+70=450 Мпа
- uzoq muddat ishlash koeffitsiyenti.
- xavfsizlik koeffitsiyenti. [1] 33 bet.
- normallashtirilgan g‘ildiraklar uchun
=1.2 deb qabul qilamiz.

Xisoblab topilgan ning qiymati uchun 1-jadvaldan GOST 2185-66 standart qatoridan 140 мм qiymatini tanlab olamiz. (1) 36 bet)


2. G‘ildiraklarni normal ilashish modulini quyidagicha aniqlaymiz.

Xisoblangan ning kiymatni 2-jadvaldagi GOST 2185-66 standart qiymatiga mos qiymatga almashtirib =1,4 мм deb qabul qilamiz.
3. G‘ildiraklar tishlari sonini qo‘yidagicha aniqlaymiz.
a) Ikkita tishli uzatmaning umumiy tishlar soni quyidagicha aniqlanadi.

oraliqda qabul qilamiz
b) yetaklovchi g‘ildirak tishlarini soni ga bog‘liq xolda aniqlashimiz mumkin.

в) yetaklanuvchi g‘ildirak tishlarini soni xam ga bog‘liq xolda aniqlashimiz mumkin.

4. Yetaklovchi va yetaklanuvchi g‘ildiraklar tishlarining soni orqali xaqiqiy uzatish nisbatini va xatolikning % dagi miqlorini aniqlaymiz.

i % miqdori ±3 foizdan oshmasligi kerak.
5. Yetaklovchi va yetaklanuvchi g‘ildiraklarning markazlaro masofani qymatini g‘ildiraklarning tishlar soni va ilashish moduli orqali aniqlash formulasidan foydalangan xolda tishlarning qiyalik burchagini quyidagicha aniqlaymiz.

<sub>Ushbu formuladan cosβ ni topish formulasini keltirib chiqaramiz.

Aniqlangan qiymatga</sub> ko‘ra burchakni topishimiz mumkin.
β = arccos(0,985) = 9⁰60
6. Yetaklovchi va yetaklanuvchi g‘ildiraklarning bo‘lish diametrlarini yaxni va qo‘yidagicha aniqlaymiz.