Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti

Zanjirli uzatmalarning kamchiligi:
Zanjirli uzatmalarning kamchiligi shundaki, tannarxi yuqori, yulduzchalarni tayyorlash birmuncha murakkab, ishlatish davrida extibor bilan qarab turishni va aniqlik bilan montaj qilishni talab etadi. Bundan tashqari ular katta tezlik bilan ishlaganida shovqin kuchayadi va zanjir elementlari tez yediriladi. Yedirilish natijasida zanjir cho‘ziladi va qo‘shimcha dinamikaviy yuklanishlar paydo bo‘ladi.

2.2. Zanjirli uzatmalarni hisoblash

1. Yetaklovchi yulduzcha tishlarining soni;
Z₁ = 31 – 2i_2.х= Z₁=23
bu yerda, i_1.x – uzatmaning uzatish nisbati.
Izoh: Rolikli zanjirning tezligi υ < 2 м/с bo‘lsa, Z _min > 13...15; υ > 2 м/с bo‘lsa, Z _min > 19 va yuklanish zarb bilan taxsir qiladigan uzatmalarda Z _min > 23 olinadi.
Yuqoridagi sharoitlar uchun tishli zanjir yulduzchasi tishlari sonining minimal qiymati rolikli zanjirnikidan 20...30 foizga katta olinadi.

2. 
   Zanjirni tebranishga olib keluvchi sabablarni kamaytirish maqsadida Z^*₁ ning qiymati toq songa teng qilib olish tavsiya etiladi.
   
3. 
   Yetaklanuvchi yulduzcha tishlarining soni;
   

Z₂ = Z₂=143
Z^*₂ ning qiymati butun toq songa tenglashtiriladi va Z ₂ < Z _2max sharti tekshiriladi. Z_{2 max} = 120. (Agar Z ₂ < Z _{2 max} sharti bajarilmasa, zanjir yulduzchadan sirg‘anib tushib ketadi yoki tezda uziladi).

2. 
   Uzatish nisbatining haqiqiy qiymati aniqlanadi va xatolik tekshiriladi;
   

2. 
   Yetaklanuvchi yulduzcha valining aylanish soni – n₂ aniqlanadi;
   

5. Zanjirning qadami topiladi;
t = 27.16 мм
bu yerda: Т_2.х – yetaklovchi yulduzcha validagi burovchi moment, [Нмм]
T_2.x=344,13 Нм;
m_ц-zanjir qatorlarining soni., m = 1...4 olinadi.
P - zanjir sharnirlaridagi ruxsat etilgan bosim, P=20 МПа
К_э – ekspluatatsiya koeffitsiyenti;

К₁ - yuklanishning o‘zgarish xususiyatini hisobga oluvchi koeffitsiyent bo‘lib, yuklanishning o‘zgarishi mexyorida bo‘lsa (nominal qiymatga yaqin bo‘lsa), К₁=1; yuklanishning o‘zgarishi mexyoridan oshib ketsa va zarb bilan taxsir qilsa, К₁ =1,25…2,5 olinadi. К₁=1
К₂ - markazlararo masofani hisobga oluvchi koeffitsiyent, agar а=(30...50)t bo‘lsa, К₂=1; а>50t bo‘lganda har 20 t da 0,1 birlikka kamayadi, yaxni, а=70t bo‘lsa К₂ =0,9. К₂=1
К₃ - uzatma yulduzchalari markazlarini birlashtiruvchi chiziqning yo‘nalishi bilan gorizontal tekislik orasidagi burchak -  qiymatini hisobga oluvchi koeffitsiyent, agar 60⁰ bo‘lsa, К₃=1; 60⁰90⁰ bo‘lsa, К₃= 1,25 olinadi. Avtomatik ravishda taranglab turuvchi hollarda, qanday burchakda bo‘lishidan qatiy nazar К₃ = 1 bo‘ladi. К₃ = 1
К₄ - zanjirning tarangligini sozlash usulini hisobga oluvchi koeffitsiyent, agar taranglik avtomatik ravishda sozlansa, К₄=1; vaqti-vaqti bilan sozlab turilsa, К₄=1,25 olinadi. , К₄=1,25
К₅ - moylash usulini hisobga oluvchi koeffitsiyent, agar uzatma uzluksiz moylab turilsa, К₅=0,8...1,0; vaqti-vaqti bilan moylansa, К₅=1,3… 1,5,; agar moy zanjir ustiga tomchilab tursa, К₅=1,2 olinadi. К₅=1,4
К₆ - ishlash rejimini hisobga oluvchi koeffitsiyent, agar ish bir smenali bo‘lsa, К₆=1; ikki smenali bo‘lsa, К₆=1,25; uch smenali bo‘lsa, К₆=1,5 olinadi. К₆=1
6-jadvaldan, formula bo‘yicha aniqlangan, zanjir hisobiy qadamiga eng yaqin keladigan, zanjirning GOST qadami tg tanlanadi.
Tanlangan tg qadamga ko‘ra 7 jadvaldan ruxsat etilgan qiymati olinadi va shart tekshiriladi. Agar shart bajarilsa, zanjir to‘g‘ri tanlangan bo‘ladi, agar shart bajarilmasa boshqa zanjir tanlanadi.

6. 
   Zanjirning tezligi , м/с topiladi;
   

м/с
Zanjirli uzatmaning geometrik parametrlari hisoblanadi;
a) markazlararo masofaning taxminiy qiymati topiladi,

б) zanjir uzunligining qadam – t bilan o‘lchangan qiymati, yaxni zanjir bo‘g‘inlarining soni - L_t aniqlanadi;

L_t = 166 deb qabul qilamiz. ning qiymati juft butun songa teng qilib olamiz.
Бу ерда:


в) zanjirning uzunligi –L topiladi, мм

г) markazlararo masofaning haqiqiy qiymati aniqlanadi;

д) yetaklovchi va yetaklanuvchi yulduzchalar bo‘luvchi aylanalarining diametri topiladi;


9. Zanjir tarmoqlarida hosil bo‘ladigan kuchlarni aniqlash:
a) markazdan qochirma kuch –

Bu yerda: q- bir metr uzunlikdagi zanjirning massasi, qiymati 6-jadvaldan olinadi, q = 3.8 кг/м
- zanjirning tezligi, υ = 8.7 м/с.
б) aylanma kuch-
.
Bu yerda -yetaklovchi yulduzcha validagi quvvat- кВт,

в) zanjir og‘irligidan hosil bo‘ladigan dastlabki taranglik kuchi

K_f – zanjirning joylashuvini inobatga oluvchi koeffitsiyent. K_f = 1,5
a – ning qiymatini mm dan metrga o‘tkazib xisoblash kerak.
a = 4 мм = 4 м
г) uzatma vallariga taxsir qiladigan kuch –

10. Zanjirning zaxira koeffitsentini aniqlash;

бу ерда: S – hisoblanayotgan zanjir uchun ehtiyotlik koeffitsiyenti,
Q – buzuvchi yuklanish, qiymati 6 – jadvaldan olinadi, Q =88,6 кН
К₁ - yuklanishning o‘zgarish xususiyatini hisobga oluvchi koeffitsiyent, К₁ =1