Тошкент ирригация ва

Тадқиқот ўтказилган жой	Экин тури	Сув тежали- ши, %	Меҳнат сарфини камайиши%
Ҳосилдор- ликни ошиши, %
Наманган вилояти Уйчи тумани	боғ (ёш олма)	60	25	-
	пахта	65	60	90-150
Фарғона вилояти Фаргона тумани	боғ (шафтоли)	32	25	108
Қашқадарё вилояти Китоб ва Нишон туманлари	узумзор,	30	30	25
	пахта	35	50	59
Қорақалпоғистон Республикаси	помидор	54	60	65

Томчилатиб суғориш тизиминиқуриш ҳаражатлари. (2013 йил нархлари)
19.2-жадвал.

т/р	Ускуна ва ҳаражат тури		Миқдори	Нархи, млн.сўм
Замонавий боғнинг майдони		5 га
Кўчатларни экиш схемаси 4Х2,5 м		1 гектарда 1000 туп
1.	Ҳовуз-тиндиргич (W=300 м^3)		1 дона	1,0
2.	Сув насоси К 25/32 маркали		1 дона	4,5
3.	Фильтр қумли 2 секцияли		1 дона	4,0
4.	Ўғитловчи мослама (“Вентури”)		1 дона	1,0
5.	Магистрал қувур d=63 ва 75 мм		400 м	2,2
6.	Тарқатувчи қувур d=50 мм		600 м	2,8
7.	Суғориш шланглари d=16 мм		12500 м	9,0
8.	Томизгичлар (4 л/соат)		10000 дона	2,5
9.	Ёрдамчи ва уловчи қисмлар			2,0
10.	Қурилиш ҳаражатлари		30 %	8,7
11.	Лойиҳани тузиш нархи (400000 сум/га)			2,0
ЖАМИ		5,0 га		39,7

Томчилатиб суғориш тизимини маҳаллий ишлаб чиқарувчилари Шўртангазкимё мажмуаси ДУК (Қашқадарё вилояти)
Полиэтилен грануласи, қувурлар, суғориш шланглари, томизгичли ленталар, бутловчи қисмлар ишлаб чиқарилмоқда.
“Pipe technologies" корхонаси(Тошкент шаҳри)
Қувурлар, суғориш шланглари, томизгичли ленталар, бутловчи қисмлар ва томизгичлар ишлаб чиқарилмоқда.
Агропласт монтаж сервис хусусий корхонаси (Наманган вилояти)
Қувурлар, суғориш шланглари, томизгичли ленталар, бутловчи қисмлар ва томизгичлар ишлаб чиқарилмоқда.
САНИПЛАСТ МЧЖ корхонаси (Тошкент шаҳри)
Бутловчи қисмлар - фильтрлар, фитинглар, ўғитловчи мосламалар ишлаб чиқарилмоқда
Махсусполимер МЧЖ корхонаси (Тошкент шаҳри)
Қувурлар, суғориш шланглари, бутловчи қисмлар ва томизгичлар ишлаб чиқарилмоқда
Томчилатиб суғориш тизимларини жорий қилиш ишларини давлат томонидан қўллаб- қувватланиши
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 22 октябрдаги ПФ- 1478-сонли Фармони ижроси юзасидан фермерлик фаолиятини ривожлантириш ва мустаҳкамлашга қаратилган қонунчилик базасини такомиллаштириш тадбирлари доирасида томчилатиб суғориш тизимларини жорий қилган юридик шахсларни томчилатиб суғориладиган ер участкаси бўйича 5 йил муддатга ягона ер солиғини тўлашдан озод этиш;
2013-2017 йилларда суғориладиган ерлар мелиоратив ҳолатини яхшилаш ишлари самарадорлигини ошириш ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар доирасида 2013-2014 йилларда эксперимент тариқасида “Суғориладиган ерлар мелиоратив ҳолатини яхшилаш жамғармаси” томонидан ажратилаётган маблағларнинг 5 % игача қисмини томчилатиб суғориш тизимларини жорий қилаётган қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчиларига тижорат банклари орқали йиллик 6 % ли имтиёзли кредит сифатида ажратиш кўзда тутилган
Томчилатиб суғориш: Йилдан-йилга кучайиб бораётган сув тақчиллигини юмшатишда, сув ресурсларидан тежаб-тергаб фойдаланиш муҳим аҳамиятга эгадир. Суғорма деҳқончиликда суғориш усулларининг мақбул сув тежамкор усули томчилатиб суғориш ҳисобланади.
Ишлаб чиқувчилар: Тошкент ирригация ва мелиорация институтининг бир гуруҳ олимлари томонидан жуда арзон, конструкцияси содда, йиғиш ва қисмларга ажратиш осон, маҳаллий хом ашёдан тайёрлаш имкони бор, паст босимли янги томчилатиб суғориш тизими ишлаб чиқилди (1. Ўзбекистон Республикаси Патенти № IAP 03072. Берилган - 14.07.2006 «Томчилатиб суғориш учун қувур». Муаллифлар: Усманалиев Бахтияр, Азаров Игор Николаевич. 2. Ўзбекистон Республикаси Патенти № IAP 03400. Берилган - 29.06.2007. «Қишлоқ хўжалик экинларини етиштиришда томчилатиб суғориш тизими». Муаллифлар: Усманалиев Бахтияр, Азаров Игор Николаевич, Умурзақов Ўктам Пардаевич).
Техник кўрсаткичлари. Паст босимли томчилатиб суғориш тизимининг асосий қисми ҳисобланган томчилатгичли эгилувчан полиэтилен қувур қуйидаги техник характеристикаларга эга.

1. 
   Эгилувчан полиэтилен қувурнинг диаметри, мм – 25.
   
2. 
   Томчилатгичларнинг тури – лабиринтли – тирқишли.
   
3. 
   Ҳар бир томчилатгичнинг сув сарфи (босимга нисбатан), л/соат – 1 – 5.
   
4. 
   Томчилатгичлар орасидаги масофа, см – 20, 40, буюртма бўйича ҳар хил.
   
5. 
   Эгилувчан қувурнинг узунлиги бўйича томчилатиш нотекислиги, %:
   

• 
  500 метрда – 10 ;
  
• 
  1000 метрда – 15 .
  

6. 
   Тизимни ишлаши учун зарур бўлган сув босими, м. сув устуни – 1,0-2,5.
   
7. 
   Суғориш мумкин бўлган эгат узунлиги (м), нишабликка нисбатан:
   

• 
  i = 0,001 да - 250;
  
• 
  i = 0,003 да - 500;
  
• 
  i = 0,006 да - 1000;
  

8. 
   Томчилатишга ишлатиладиган сувнинг лойқалигига қўйиладиган талаб:
   

• 
  тиниқ сув;
  
• 
  лойқали сув.
  

9. 
   Эгилувчан полиэтилен қувурнинг ишлаш муддати, йил – 3 – 4.
   
10. 
    Қувурнинг ер ости тизими ва тиндиргичнинг ишлаш муддати, йил-15-20.
    
11. 
    Бир гектар майдон учун томчилатгичли қувурнинг сарфи, пог.м.:
    
    • 
      пахта қаторлари ораси -90 х 90 бўлганда - 5600;
      
    • 
      пахта қаторлари ораси -60 х 60 бўлганда - 8400;
      
    • 
      боғларда – кўчатлар ораси 5 метр бўлганда - 2000;
      
    • 
      боғларда – кўчатлар ораси 8 метр бўлганда - 1250;
      
    • 
      узумзорларда - кўчатлар ораси 5 метр бўлганда - 3400;
      
    • 
      сабзовотда - 5600;
      
    • 
      полизда - 3000;
      

2.