Toshkent farmatsevtika instituti

Stafilokokklar – diamyetri 1 mkm ga yaqin sfyerik hujayaraladan iborat bo’lib, uzum singiliga o’xshash shaklida goylashadilar. Ba’zan yakka-yakka, juft-juft bo’lib, ayrim hollarda esa tyetrada shaklida ham uchrashi mumkin. Stafilakokklar bo’yalganda Gram musbat tusiga kiradi, ularning sporasi, kapsulasi, shuningdyek harakat organlari bo’lmaydi. Stafilakokklar ovqat tanlamaydi, hamma ozuqa muhitlarida ham o’savyeradi.Masalan, oddiy muhitlarda juda raxshi ko’payadi va o’sadi. Zich ozuqa muhitiga ekilganda ozuqa muhitining byetida yaltiroq parda hosil qiladi. Pigmyenti ko;pincha tillarang ( S. aureus ) yoki oq ( S.epidermidis ) bo’ladi.Aeroblar va mikroaeroblar har xil uglyevodlarni fyermyentlab, kislota ( gazsiz ) hosil qiladi, ularning protyeolitik aktivligi o;zgaruvchan, bundan tashqari ular katalazomusbatlik byelgisiga egaligi bilan ham ajralib turadi. Stafilakokklar quritish va isitishga ( 50⁰ C haroratda 30 minutgacha qizdirishga ham chidaydi ) va kypgina dyezinfyeksiya qiluvchi moddalar hamda antisyeptiklarga nisbatan ancha – muncha syezuvchandir. Stafilakokklarning antigyen tuzilishi juda murakkab bo’lib, ular polisaxaridlar va oqsil antigyenlaridan tuzilgan. Ular ajratib chiqaradigan toksin va fyermyentlar ham antigyen aktivligi bilan ajralib turadi.Stafilakokklar ( S. aureus, S. epidermidis, S. saprophuticus ) inson tyerisi, nafas olish yo’llari va ichgining normal mikroflorasi tarkibiga kiruvchi mikroorganizmlardan biri hisoblanadi. Ularning diffyeryensiasiyasi biokimyoviy xususiyatlariga asoslangan. Ko’pincha S. aureus turiga mansub stafilakokklar tarkibida uchraydigan patogyen shtammlar yuqori invazivlik xususiyatiga ega bo’ladi va toksin hamda fyermyent ( ekzotoksin, plazmokoagulaza, lyeykosilin va entyerotoksin ) hosik qila oladi. Patogyenyezi va klinikasi. Ctafilakokklar patalogiyada juda katta rol’ o’ynaydi. Ular juda xilma-xil yiringli kasalliklar: tyeri osti klyechatkasining yiringli kasalliklari, anginalar, otitlar, pnyevmoniyalar, uryetritlar, xolisyestitlar, entyerokolitlar, syepsis va boshqalarga sabab bo’ladi. Akushyerlik – gnyekologiya amaliyotida hamda xirurgirada stafilokokklarning roli ayniqsa kattadir. Stafilokokk kasalliklari orasida ichiga stafilokokk tushib ko’paygan va entyerotoksin yig’ilib qolgan masaliqlar ( ko’pincha sutli, go’shtli ovqatlar va shirin taomlar ) ni istye’mol qilish orqasidan kyelib shiqadigan ovqatdan zaxarlanish hodisalari alohida o’rin tutadi.

Stafilakoklar qo’zg’aydigan kasalliklarni aniqlashda yiringli, qon, tupuk va boshqa materiallardan foydalaniladi. Potologik materialni (qondan boshqa) mikroskopda birlamchi tekshirib surtmada grammusbat koklar borligi aniqlanadi. Keyin materialni qonli agar yoki tuxum sarig’idan bo’lgan tuzli agarli Petri kosachasiga ekib toza ekma olinadi. Material ekilgandan boshlab 37˚C haroratda 18-24 soat o’tgandan keyin qonli agarda gemolizining mavjudligi aniqlanadi: tuxum sarig’idan bo’lgan tuzli agarda esa lesitinazli aktivlikka ega bo’lgan va quyqalanish zonalari bilan ajralib turgan koloniyalar paydo bo’ladi. Bemor qonidan stafilikoklar mavjud deb taxmin qilinganda (sepsis), xastalaning bilak tomiridan qon olinadi va qandli GPSh solingan kolbaga ekiladi; 3-4 sutka davomida o’stirilgandan so’ng qonli GPA solingan Petri kosachalariga qayta ekiladi. Stafilokoklar mikroskop ostida aniqlanadi.

Xozirgi vaqtda stafilokolar boshqa mikroorganizmlar bilan qo’shilib kasalhona ichidagi (gospitaldagi) infeksiyalarning tarqalishiga sabab bo'lmoqda , bunday paytlarda kasallik qo’zg’atuvchini bemor organizmida emas balki kasalxona jixozlari tibbiy uskunalar va sanitariya asbob-anjomlarida ham izlab ko’rish kerak bo’ladi.