Toshkent farmatsevtika instituti

Streptokoklar. – dumaloq (S. pyogenes) yoki biriz cho’zinchoq (S. neumoniae) shaklidagi koklardan iborat bo’lib bir qatorga tizilib zanjir xosil qiluvchi yoki diplokoklarga o’xshash juft juft bo’lib joylashuvchi garmmusbat spora hosil qilmaydigan lekin xivchinsiz mikroplardir. Fakultativ anaeroblar shaker qo’shilgan anaerob muhitlarda ham o’sadi. Shuningdek ular ozuqali muhitlarda maydar rangsiz ko’pincha shilliqli koloniyalar xosil qilib suyuq muhitlarda esa idish tubida o’sadi. Gemolitik streptokoklar xujayra devorida yig’ilgan uglevod tabiatli antigenlar mavjudligiga ko’ra bir necha serologic gruppalaraga bo’linadi.

β -gemolitik streptokolarning A gruppasi skarlatina, angina, streptokoli teri kasalliklari, tug’ruqdan keying isitma, saramas, sepsis kabi kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin. Sterptokolar qo’zg’agan kasalliklarni aniqlash sxemasi quyidagi tadbirlarni o’z ichiga oladi: patalogik materialni mikroskopik jixatdan tekshirishqonli agarda qayta ekish yo’li bilan tekshirilayotgan materialni toza ekmasini ajratib olish va gemoliz tipini aniqlash. O’rganilayotgan material ekmasi va A, B, Cva D gruppasiga mansub presipitatsion zardoblar majmuasida ajralib chiqadiganpolisaxarid antigenlar cho’kishi reaksiyasi natijasida sterptokok serovarlari (sero gruppalar)ni aniqlash diagnostic tajribaning so’ngngi bosqichi xisoblanadi.

S. pneumonia krupoz pneumoniya qo’zg’atuvchisi bo’lib bazan otit, meningit, sepsis kabi yiringli yallig’lanish jarayonlarini keltirib chiqaradi. Bu turga mansub streptikoklarni bakteriologik jixatdan o’rganish sxemasi o’z ichiga quyidagi tadbirlarni nqamrab oladi: a) potologik material (ekssudat, qon, yiring, siydik ) ni mikroskopda tekshirish o’rganilayotgan material surtmasini cho’zinchoq grammusbat diplokoklar mavjud bo’lsa krupoz pnevmoniya kasallik ehtimoli borligin ko’rsatadi. b) Qonli agar va zardobli bulonda o’rganilayotgan materialning toza ekmasini ajratib olish ularning S. puogenes dan farqlash uchun bu turning xarakterli belgilaridan foydalaniladi. Oq sichqonlarga potologik materialni yuqtirish yo’li bilan toza kulturani namunasini olish. Pnevmokok sepsis kasalligi bilan og’rib o’lgan sichqonlarning yuragidan qon olinadi va azolaridan surtma-tamg’alar tayorlandi. Surtmalar mikroskopda tekshirilganda kapsula bilan o’rab olingan cho’zinchoq diplokoklar borligi aniqlanadi.

Pnevmoniya, bronxit, traxeit kabi respirator yuqumli kasalliklarni pnevmokoklardan tashqari yana S aureus va S.pyogeneslar xam qo’zg’atishi mumkin. Stafilikokli pnevmoniya surunkali kasallik xisoblanadi.

Bazan nafas yo’llarining kasallanishiga Klebsiella turiga maansub mikroorganizmlar xam sabab bo’lishi mumkin. Bu grammanfiy kapsulali bakteriyalar sirasiga kiradi. K.pneumoniae esa pnevmaniya kasalligini keltirib chiqaradi.Spora hosil qilmaydigan, grammanfiy aerob baktyeriralar ( pseudomonas aeiugonosa, Proteus vulgaris, p. morganii, E.coli ) ko’pincha kokklat bilan birlashib stasionarlarda (kasalxona ichidagi infyeksiya) organizmi zaiflashgan kishilarda yiringli-yallig’lanish jarayoni bilan kyechadigan turli xastaliklarni kyeltirib chiqarishi mumkin. Myeningokokklar – odatda epidyemik myeningit nomli o’tkir yuqumli kasallikni qo’zg’ovchi mikroblar. Bu kasallikda infyeksiya organizmga burun-halqum bo’shlig’I orqali kiradi. Bu kasallikni uchun halqumdan olinganshilliq va orqa miya suyuqligidan surtma tayyorlanadi.

Ana shu cho’kma Gram usuli bo’yicha bo’yalganda o’ziga xos grammanfiy, loviyagao’xshash diplokokklar yaqqol ko’zga tashlanadi. Mazkur diagnozni tasdiqlash uchun o’rganilayotgan matyerialdan toza ekma olinadi va uglyevodlarni fyermyentlar va maxsus zardoblar ta’sirida aggyutinasiya byerishiga qarab idyentifikasiyalanadi. Meningit epidemiyasi paydo bo’lishdan avval birdan odatda bakteriya tashuvchilar soni ko’payib qoladi. Qish- kuz oylarida kasallik hammadan ko’ra ko’proq uchraydi. Infeksiyaning asosiy yuqish yo’li – havo tomchi yo’lidir: iflos qo’llar va ro’zg’or buyumlari orqali kontakt yo’li bilan ham o’tish mumkin. 3 yashargacham bo’lgan bolalar bu kasallikga bir muncha ko’proq moyil bo’lishadi.