Toshkent farmatsevtika instituti

13.10. Endokrin bezlarni boshqarish yo`llari
Endokrin bezlari funktsiyasi bir nechta fiziologik mexanizmlar–nerv, neyroendokrin, endokrin, gumoral yo`llar ya`ni gipotalamus - gipofiz - periferik bez orqali nazorat qilinsa glyukoza va yog` kislotalari miqdori insulin ═ glyukagon

443

nisbati bilan boshqariladi. Endokrin gormonlari metabolik gomeostaz doimiyligini ta`minlashda muhim yo`l o`ynasa, Ca, prostaglandinlar boshqarishning neyrogormonal omillari hisoblanadi.

13.10.1. Gormonlar transporti, ularning periferik
metabolitlari va ekskretsiyasi

Gormonlarni boshqaruvchi ta`siri va katabolizmi periferik organ va to`qimalarda parallel holda kechadi. Katabolik jarayonlar asosan jigar, ichaklar va buyraklarda bajariladi. Organlardan, ayniqsa jigar, qondagi gormonlarni

to`qimalarga taqsimlanishini ta`minlaydi, natijada gormonlar sekretsiyasi va katabolizm jarayonlari tenglashtiriladi. Qondagi gormonlar kontsentratsiyasini saqlash ba`zi omillarga bog`liq, ular gormonlarni qondan to`qimalarga o`tishini chegaralaydi. Bun kabi omillarga gormon bilan kompleks hosil qiluvchi qon plazmasi oqsillari va shaklli elementlari kiradi. Ular oson safarbar qilinadigan gormon zahirasini hosil qiladi. Shunday ekan, organizmda gormonlar sekretsiyasi
periferik to`qimalarda taqsimlanishi zahirada to`planish darajasi o`zaro
muvozanatlashgan. Demak, gormonlarning inaktivatsiya jarayonlari – katabolizm va kompleks hosil qilishi, molekula strukturasini fermentativ va kimyoviy o`zgarishi gormonal faollikni yo`qolishida muhim ahamiyatga ega. Gormonlarning qon tarkibidagi birikmalar bilan kompleks hosil qilishi qaytar jarayon bo`lib, zahira vazifasini bajaradi.