Toshkent farmatsevtika instituti

Glikоlizning ayrim rеaktsiyalarini ketma – ketligi
umumiy ko`rinishi quyidagicha:
GLYUKОZA + 2H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub> + 2 ADF → 2 LAKTAT + 2 ATF + H<sub>2</sub>O
Uglеvоdlarning hujayrada o`zgarishi kislоrоd bilan yеtarli to`yinganda ham, kislоrоd yеtishmaganda ham ro`y bеradi; birinchi hоlatda bunday yo`l aerоbli o`zgarish dеb ataladi, kislоrоd yеtishmaganida esa uglеvоdlar anaerоb yo`l bilan parchalanadi.
D-glyukozaning fosforillanishi. Rreaktsiyada glyukoza glyukozo-6-fosfatga aylanadi:

268

Glyukoza Glyukozo-6-fosfat

Reaktsiya geksokinaza fermenti bilan katalizlanadi va ATF (fosforil guruh beruvchi) hamda magniy ionlari talab etiladi. Geksokinazali reaktsiya fiziologik sharoitda qaytmasdir. Geksokinaza organizm hujayralarida 4 xil izoferment ko`rinishda – (I,II,III va IV) shaklida mavjud bo`lib, substratlarga nisbatan turlicha spetsifiklikka ega. Geksokinaza IV (glyukokinaza) glyukozaga nisbatan yuqori spetsifiklikka ega. Shuning uchun boshqa geksozalarga ta`sir etmaydi va glyukoza ortiqcha miqdorda bo`lgandagina ishlaydi. Bu ferment faqat jigar hujayralarida bo`lib, kelayotgan vena qonida glyukozaning miqdori ko`p bo`lganda ishga kirishadi.
Geksokinazalarni boshqa izofermentlari faqat glyukozani emas, qolgan geksozalar (D-fruktoza, D-mannoza, D-glyukozamin) ni ham fosforillaydi. Geksokinaza I asosan buyrak va jigarda; geksokinaza II mushak va yog` to`qimalarida, geksokinaza III jigarda, o`t suyuqligida faol bo`ladi. Geksokinaza II va IV gormon, masalan insulin ta`siriga javob beradi va shu sababli ularni moslashgan fermentlar, deb atash mumkin.
Jigarda geksokinaza izofermentlarining to`liq to`plamini bo`lishi jigar hujayralarining glyukozani ―ushlab olishini‖ turlicha ekanligini bildiradi.