Toshkent farmatsevtika instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi
G‘oyaviy tarbiyaning maqsadi
Download 1,01 Mb.
|
Мил.ғоя фарм мажмуа 2018
|
G‘oyaviy tarbiyaning maqsadi. Har qanday mafkuraviy tarbiyaning maqsadi - jamiyatning har bir a’zosi va ular timsolida har bir ijtimoiy qatlam, guruhning tarbiyaviy darajasini ta’minlashdir. Bu pirovard natijada o‘sha jamiyat rivojiga turtki beruvchi ilg‘or g‘oyalarning har bir fuqaro tomonidan ongli ravishda o‘zlashtirilishini, uning tafakkur va fikrlash tarziga aylantirilishini ta’minlaydi. SHu ma’noda, milliy istiqlol mafkurasi O‘zbekistonda yashab, ijod qilayotgan har bir fuqaro bugungi va kelgusidagi manfaatlarini ifodalovchi eng sog‘lom topishi lozim. Bu jihat mafkuraviy tarbiyaning bosh xususiyatlaridan biridir. Mafkuraviy tarbiya eng avvalo yuksak e’tiqod iymon, Vatan va xalq oldidagi mas’uliyat, vatanparvarlik, fidoiylik kabi fazilatlarda namoyon bo‘ladi. YOshlarni g‘oyaviy tarbiyalash. Sog‘lom g‘oyalar tarbiyasi yuksak dunyoqarash va e’tiqod tarbiyasini anglatadi. Dunyoqarash–tartibga solingan, yaxlit ongli tizimga aylantirilgan bilim, tasavvur va g‘oyalar majmui bo‘lib, u shaxsni jamiyatda o‘zligini saqlagan holda munosib o‘rin egallashga chorlaydi. Mustaqillik yillarida shakllanayotgan yangicha dunyoqarash yoshlarda Vatanga sadoqatni, milliy qadriyat va an’analarga muhabbatni, o‘z yaqinlariga mehribonlikni tanlagan yo‘li- kasbi, maslagi va e’tiqodiga sodiqlikni nazarda tutadi. YAngicha fikrlash va yangicha tafakkur aynan mustaqillik mafkurasi ruhida tarbiya topib, sayqal topgan milliy ong, dunyoqarash va e’tiqod mahsulidir. Bunda quyidagilar muhim rol o‘ynaydi: Muloqot madaniyati –insonga xos ma’naviy ehtiyoj bo‘lib, undagi umumiy madaniy saviyaning muhim ko‘rsatgichidir. Inson o‘zining his-tuyg‘ulari, ichki kechinmalari, o‘y-fikrlarini bevosita muloqot jarayonida namoyon qiladi. Mafkuraviy tarbiyaning eng ta’sirchan vositalaridan biri ham muloqot hisoblanadi. Milliy istiqlol g‘oyasi O‘zbekiston xalqining tub manfaatlari, asriy orzu-umidlari, ezgu niyatlari, buyuk maqsadlarini ifoda etib, xalqning o‘z maqsad-muddaolariga erishish uchun ma’naviy–ruщiy quvvat bo‘ladigan poydevordir. Bu jarayon jamiyat a’zolarining tub manfaatlarini ko‘zda tutadi, binobarin, har bir fuqaroni milliy istiqlol g‘oyasi ruhida tarbiyalash shu yurtning farzandlari uchun muqaddas burchdir. ijtimoiy–siyosiy, ma’naviy–ma’rifiy muhit. YOshlarda sog‘lom e’tiqod va yuksak dunyoqarashning shakllanishi uchun ma’lum muhit ham zarur. O‘zbekistonda bu borada ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq milliy qadriyatlarimizni tiklash, tariximizni xolis va chuqur o‘rganish, buyuk ajdodlarimiz xotirasini yod etish boy ilmiy-adabiy merosini o‘rganish, xalq ma’naviyatini yuksaltirish milliy siyosatimizning ustivor yo‘naltirishlaridan biriga aylanadi. ijtimoiy va siyosiy institutlar davlat va nodavlat tashkilotlari, siyosiy partiyalar, iqtidorli yoshlarni qo‘llab -quvvatlovchi jamg‘armalarning tashkil etilishi o‘ziga, xos ijtimoiy muhitni shakllantirdi. Bu esa o‘z navbatida yoshlarning buyuk kelajak bunyodkori bo‘lib voyaga etishda muhim o‘rin tutmoqda. siyosiy ong va huquqiy madaniyatning o‘sishida siyosiy partiyalarning o‘rni va ahamiyati katta. Ular o‘z faoliyati bilan fikrlar xilma-xilligi va qarashlar rang-barangligiga asoslangan demokratik jamiyat barpo etish g‘oyasining amalga oshishiga xizmat qiladi. O‘zbekistondagi har bir partiya o‘z dasturiy maqsadlarini ro‘yobga chiqarish uchun huquqiy asos va qonuniy kafolatlarga ega. Fuqarolar uchun qaysi siyosiy partiyaning qarashlariga qo‘shilish yoki qo‘shilmaslik ixtiyoriy bo‘lib, bunday erkinlik yoshlarni fikrlashga o‘zicha mustaqil yo‘l tanlashga xizmat qiladi. Har bir partiyaning o‘z dasturiy g‘oyalarini zayotga tatbiq etish jarayonida milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoyillariga amal qilishi hayotning bosh mezonidir. CHunki xalq manfaatlari, istiqlol g‘oyalari, qaysi siyosiy va mafkuraviy kuchga mansubligidan qat’i nazar, barcha yurtdoshlarimiz uchun muqaddasdir. Bu aslida tom ma’nodagi siyosiy madaniyatning begisidir. Fuqarolarning huquqiy madaniyatini yuksaltirish chinakam demokratik fuqarolik jamiyati qurishning muhim omili. Bu o‘rinda shuni ta’kidlash joizki, shaxsning xuquqiy ongi yuksak, bilimi etarli bo‘lishi, lekin unda xuquqiy madaniyat etishmasligi, u fuqaro sifatida o‘z xalqi va Vatani oldiga burch va mas’uliyatini teran anglamasligi mumkin. SHuning uchun ham fuqarolar, ayniqsa, yoshlarda huquqiy madaniyatni yuksaltirish mafkuraviy tarbiyaning muhim shartidir. Huquqiy madaniyatni shakllantirish omillari quyidagilardir: - huquqiy madaniyatiga oid ommabop adabiyotlar. - ta’lim muassasalarida huquqiy madaniyatga oid maxsus o‘quv kurslari. - ijtimoiy muloqotning huquqiy tamoyillari mavzuiga oid tadbirlar. - mustaqillikning inson manfaatlariga qaratilgan huquqiy asoslarini keng xalq ommasi orasida targ‘ib etish va boshqalar. Odatiy an’anaviy fikrlash tarzidan yangicha, ilg‘or fikrlashga o‘tish mafkuraviy yangilanishlar jarayonining muhim xususiyatidir. Ta’kidlash lozimki, inson o‘zi uchun odatiy bo‘lib qolgan fikrlash tarzidan osonlikcha voz kecholmaydi, chunki eskicha fikrlash bir qarashda qulay bo‘lib ko‘rinadi. Buni arifmetikadagi mantiq bilan algebradagi mantiq qoidasiga qiyoslash mumkin. Arifmetikani o‘zlashtirgan bola algebradagi ayniyat, teoremalarni ruhan qiynalib qabul qilgani kabi, inson tafakkuri ham ijtimoiy hayot o‘zgarishlarini birdan qabul qilolmaydi. Lekin yangi davr, yangicha islohotlar, demokratiya, bozor munosabatlari aynan tafakkur va fikrdagi o‘zgarishlarni taqozo etadi va bu rivojlanishining taraqqiyotning asosiy shartidir. SHuning uchun milliy istiqlol g‘oyasi asosiy tushuncha va tamoyillarining keng omma qalbi va ongiga singishi birdaniga, tez va bir tekisda ro‘y bermaydi. Bu-murakkab, bosqichma-bosqich amalga oshadigan jaryon bo‘lib, bu jarayonda, boshqa ijtimoiy qatlam vakillaridan farqi o‘laroq yoshlar tashabbuskorlik ko‘rsatishi va dunyoqarashi va e’tiqodi bilan boshqalarga ta’sir ko‘rsatishi kerak. Muloqot madaniyati –insonga xos ma’naviy ehtiyoj bo‘lib, undagi umumiy madaniy saviyaning muhim ko‘rsatgichidir. Inson o‘zining his-tuyg‘ulari, ichki kechinmalari, o‘y-fikrlarini bevosita muloqot jarayonida namoyon qiladi. Mafkuraviy tarbiyaning eng ta’sirchan vositalaridan biri ham muloqot hisoblanadi. CHunki inson qalbida ongida shakllanadigan dunyoqarash, e’tiqod, iymon, vijdon, mas’uliyat kabi fazilatlar tarbiyasida radio-televidenie, gazeta-jurnallar, badiiy hamda ilmiy adabiyotning o‘rnini e’tirof etgan holda, shuni aytish mumkinki, yuzma-yuz kechadigan fikr almashuv, insonning yuzi va ko‘ziga qarab turib aytiladigan bama’ni so‘z va hissiyotlarning o‘rni beqiyos. SHuning uchun ham ota-ona bir gapni aytish lozim bo‘lsa, bolasining yuzini o‘ziga qaratib olib, zarur yuz qiyofasi va ko‘zidagi samimiyat bilan fikrini uqtira boshlaydi. Va bunday muloqot samarali bo‘ladi. Hayotni erkinlashtirish milliy istiqlol g‘oyasini xalqimiz qalbi va ongiga singdirishning muhim shartidir. Milliy istiqlol g‘oyasi siyosiy voqelikni uyg‘unlashtirib, turli shaxslar, ijtimoiy guruhlar ehtiyojlarini mutanosiblashtiradi, ularni mavjud imkoniyatlar asosida bir-biri bilan yaqinlashtiradi va shu ma’noda demokratik qadriyatlarning nufuzini oshiradi. Kishilar ongini mahalliychilik, urug‘- aymoqchilik, mahdudlik kabi ijtimoiy illatlar asoratidan poklash, yot g‘oyalarga nisbatan mafkuraviy immunitetni shakllantirish, mafkuraviy kurashda to‘g‘ri yo‘l tanlash va jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashish milliy g‘oyaning xalqimizning qalbi va ongiga teran singdirilishi Bilan bog‘liq. Milliy istiqlol g‘oyasini amalga oshirish kuchli jamiyat sari borish konsepsiyasiga asoslanadi va undan kelib chiqib, siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy hayotning barcha sohalarini erkinlashtirishda manfaatlar uyg‘unligini ta’minlovchi omil bo‘lib xizmat qiladi. YUqoridagilardan kelib chiqadigan xulosa shuki, milliy mafkuraning didaktik mazmunini yaratishda va boyitishda dunyoviylik va ratsionalizm tamoyillariga qat’iy amal qilib, milliy mafkurani, tarbiya jarayonini real hayotiy talablar, zaruratlar bilan bog‘lash kerak. Milliy mafkura qanchalik hayotga, odamlar turmushiga, dard va tashvishlariga, orzu-umidlariga yaqin bo‘lsa, safsatabozlikda, nasihatgo‘ylikdan xoli bo‘lsa, alohida shaxs kamolotini ham, butun jamiyat taraqqiyotini ham rag‘batlantira olsa, shunchalik O‘zbekistonning kelajagi buyuk, o‘zi ozod va obod bo‘ladi. Biz jahonning ilg‘or, taraqqiy etgan xalqlari qatoriga qo‘shilmoqchimiz. Lekin g‘arb mamlakatlariga har bir masalada taqlid qilolmaymiz, ulardagi ayrim urflar esa bizning milliy ongimizga (mentalitetimizga) ancha yot. Masalan, g‘arbga xos odamlarning bir-biridan, hatto bolalarning o‘z ota-onasidan begonalashishi, inson faoliyatining har qanday ko‘rinishi zamirida maqsadga muvofiqlik, amaliy o‘zaro foydalilik (yoshlar, bolalar bundan mustasno) bizga unchalik ma’qul emas. Biz xalqimizga xos bo‘lgan eng oliy xislatni, ona tilimizda «odamgarchilik» deb ataladigan xislatni saqlab qolishimiz shart. Quyida milliy istiqlol g‘oyasi nuqtai nazaridan mafkuraning ana shu xususiyatlarining mohiyati va mazmuni bilan qisqacha tanishamiz. (Mafkuraing ijtimoiy vazifalari) 1. Odamlarni muayyan g‘oyaga ishontirish. Mafkura g‘oyalar sistemasi sifatida biron bir g‘oyani targ‘ib etish, kishilarni shu g‘oyaning to‘g‘ri hayotiy va ilg‘or ekanligiga ishontirishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi. Demokratik jamiyatda amal qiladigan plyuralizm (fikrlar, qarashlar rang-barangligi) kishilarga o‘z hayotiy manfaatlari, maqsad va intilishlarini aks ettiradigan ilg‘or g‘oyani tanlash, himoya qilish va rivojlantirish imkonini beradi. Milliy istiqlol g‘oyasining shakllanishini tahlil qilish jamiyatda biron bir g‘oyaning to‘g‘ri, ilmiy va hayotiyligiga ishonch hosil qilish o‘z-o‘zidan ro‘y bermasligini ko‘rsatadi. Mafkuraga ishonch uyg‘otish, unda aks etgan g‘oyalar ta’sirida odamlarni safarbar etish funsiyasi muayyan shaxslarning faoliyati orqali ro‘yobga chiqadi. CHunki, ishontirmoq- kishilarning ruhi, kayfiyati, hissiy kechinmalari, kalbi va shuuriga ta’sir qilmoqdir. Bu vazifani amalga oshiruvchi kishilardan yuksak, insoniy fazilatlar, shu g‘oya yo‘lida fidoyillik, bilim, malaka, nutq mahorati va boshqalar talab etiladi. Keng xalq ommasini biron bir g‘oyaning ilg‘or va insonparvar ekanligiga ishontirmoq uchun, avvalo mazkur g‘oya xalq hayotiga yaqin, bevosita daxldor bo‘lishi, ikkinchidan, uni odamlar ongiga etkazishning eng qulay vosita va usullarini aniqlab olish kerak bo‘ladi. Bundan davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlari, maqsad va vazifalarini mafkuraviy jihatdan asoslash, ayniqsa, muhimdir. Zamon ruhi, xalq psixologiyasi, ehtiyoj va talablari mafkuramizda har tomonlama aks etishi, bugungi hayotning eng dolzarb muammolari, uning strategik maqsadlari bilan o‘zviy bog‘lanishi zarur. Ana shundagina porloq kelajakka intilish va qat’iy ishonch muqarrar ravishda katta ijtimoiy yuksalishga turtki beradi. Fan va texnika taraqqiyoti borasida erishilgan yutuqlar bilan birga mafkuramizning jonli, ehtirosli va jozibador g‘oyasi insonlar qalbini larzaga keltiradi, ularni faol harakatga undaydi, yaxshi va saodatli kunlarga ishonch hissini uyg‘otadi. Insoniyat tarixda chuqur iz qoldirgan buyuk davlat arbablari, harbiy sarkadalar keng ommani ishontirshi yuksak marralar sari rag‘batlantirish qobiliyatiga ega bo‘lgan mohir notiq bo‘lganlar. Ular g‘oyaning ishonchli va hayotiy bo‘lishi uchun, u avvalo, ilmiy-nazariy asosga ega bo‘lishi, hayotiy dalillarga tayanishi lozim ekanligini yaxshi bilganlar. Mafkuraviy kurash-jamiyatning ongli va faol qatlamining biron bir g‘oyani himoya qilish, qaror toptirish yo‘lidagi kurashi ekanini anglab etganlar. Ana shunday kishilar etakchilik qiladigan insonparvar va demokratik jamiyat g‘oyaga qarshi g‘oya bilan, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashadi. Bu kurash oxir-oqibatda ezgulikning razolat ustidan, yaxshilikning yomonlik ustidan qozonajak g‘alabasi bilan intiho topadi. Mustaqillik g‘oyasining o‘zagi bo‘lgan-tanlagan taraqqiyot yo‘limizning to‘g‘ri adolatli va haqqoniy, u mana shu zaminda istiqomat qiladigan har bir insonning hayotiy manfaatlariga mos tushishiga keng ommani ishontirish, kishilarni ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish yo‘lidagi bunyodkorlik ishlariga safarbar etish milliy istiqlol mafkurasining asosiy maqsadlaridan biridir. Odamlarga mustaqillik yillarida erishilgan yutuqlarni hayotiy faktlar orqali sodda va lo‘nda qilib tushuntirish, istibdod asoratlarini tarixiy dalillar asosida fosh etish milliy istiqlol g‘oyasini kishilar ongiga singdirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu g‘oyaning asosiy tushuncha va tamoyillarini xalqimiz, ayniqsa, yoshlar o‘rtasida keng targ‘ib etish birinchi navbatda rahbar qadrlar, ziyolilar, ommaviy axborot vositalari xodimlarining muhim vazifasi, fuqarolik burchidir. Milliy istiqlol g‘oyasiga sadoqat, kasbiy mahorat, keng ommani ishontirish va safarbar etish qobiliyati-kadrlar tanlash va joy-joyiga qo‘yishda asosiy mezon bo‘lmog‘i lozim. Milliy mafkura masalalariga loqaydlik ayrim rahbar kadrlar o‘rtasida umummilliy, manfaatlarimizga butunlay yot g‘oyalarning, korrupsiya, qarindosh-urug‘chilik singari illatlarning kuchayishiga olib keladi. Mafkuraviy targ‘ibot ishlarining muvaffaqiyatini belgilaydigan shunday hayotiy qonuniyat bor: boshqalarni bir g‘oyaga ishontirmoq uchun, avvalo unga o‘zing yurakdan ishonishing, boshqalarni yondirmoq uchun o‘zing yonishing, boshqalarni g‘aflat uyqusidan uyg‘otmoq uchun o‘zing uyg‘oq va bedor bo‘lishning shart! Milliy g‘oyaning xalqparvar, taraqqiyparvar ekanligiga bo‘lgan ishonch kundalik hayot sinovlaridan o‘tsagina so‘z va ish birligiga erishilsagina bu g‘oya mustahkam e’tiqodga aylanadi. E’tiqod ustuvor erda chinakam insoniy hayot bo‘ladi: e’tiqod uchun, ilg‘or g‘oya tantanasi uchun kurash jarayonida inson shaxsi shakllanadi: u bunyodkor kuchga aylanadi.
O‘zining Vatan deb atalish ulug‘ bir oilaga mansubligini his etish tuyg‘usi o‘z-o‘zidan paydo bo‘lmaydi, balki muttasil va izchil g‘oyaviy tarbiya samarasi o‘laroq, yuzaga keladi. Oiladagi totuvlik, ahillik, mehr-shafqat xislatlari uzluksiz ravishda turli shakllarda olib boriladigan axloqiy tarbiyaning mahsuli bo‘lgani kabi, jamiyatning g‘oyat xilma-xil qatlamlarini umumiy manfaatlar atrofida jipslashtirish, odamlar o‘rtasida hamjihatlik, totuvlik, o‘zaro yordam xislatlarini shakllantirish ham izchil mafkuraviy tarbiya vositasida amalga oshiriladi. SHu ma’noda aytish mumkinki, milliy istiqlol g‘oyasi kishilar ongiga teran singishi bilan ular umumiy maqsad sari intiluvchi maslakdoshlarga aylanadilar. G‘oyani amalga oshirish uchun safarbar etish. Mafkuraning bunyodkorlik funksiyalaridan biri ilg‘or g‘oyani amalga oshirish uchun kishilarni safarbar etishdir. Mafkurada ifoda etilgan g‘oya va maqsad jamiyatdagi ko‘plab partiyalar, ijtimoiy harakat va tashkilotlarning faoliyat dasturiga asos bo‘ladi, ijtimoiy rivojlanishga kuchli turtki beradi. U jamiyatda ro‘y beradigan tub o‘zgarishlarga zamin yaratadi, unga keng xalq ommasini ma’naviy-ruhiy jihatdan tayyorlaydi, so‘ngra bunyodkorlik ishlariga safarbar etadi. Jahon tarixida bunga misollar juda ko‘p. Bunyodkor mafkuraning safarbar etuvchi roli tub ijtimoiy-iqtisodiy yuksalishlarda jamiyat hayotidagi ma’naviy o‘zgarishlarda yaqqol ko‘zga tashlanadi. Buni xalqlarning chet el bosqichlariga qarshi kurashida, turli bunyodkorlik ishlarida, chunonchi hashar yo‘li bilan suv inshootlari, ko‘priklar, yo‘llar, shahar va qishloqlar qurishdagi umumiy safarbarlik ishlarida ko‘rish mumkin. Mafkura ijtimoiy ongning tarkibiy qismi sifatidan ijtimoiy o‘zgarishlarga faol munosabatda bo‘ladi, ularni yo ma’qullab qo‘llab-quvvatlaydi, yoki inkor etadi. Binobarin, mafkura o‘z mohiyatiga ko‘ra ijtimoiy o‘zgarishlarga befarq bo‘la olmaydi. Jamiyatdagi turli sotsial guruhlar, sinflar, qatlamlar mafkura asosida siyosiy-ijtimoiy jarayonlarga o‘z munosabatlarini belgilaydilar. Biroq mafkuraning safarbar etuvchilik xususiyati sotsial o‘zgarishlar jarayonida doim ham ko‘zga aniq tashlanavermaydi, balki, tub ijtimoiy o‘zgarishlar davrida yaqqolroq namoyon bo‘ladi. Masalan, mamlakat mustaqilligi va yaxlitligiga tahdid soladigan mafkuraviy xavf-xatarlar kuchaygan paytlarda kishilarni Vatan istiqloli, ravnaqi yo‘lida jipslashtirish va safarbar etishda milliy mafkura muhim rol o‘ynaydi. Siyosiy kurashlar davrida aholining juda oz qismini va tor doiradagi manfaatlarni ko‘zlovchi, buzg‘unchilikni maqsad qilib olgan mafkuralar ham dunyoga kelishi mumkin. Bunday mafkuraga ega bo‘lgan guruhlar bilan aholining asosiy qismini tashkil etuvchi guruh va sinflar o‘rtasida mafkuraviy masalalarda turli ixtiloflar kelib chiqadi. Zero, Prezidentimiz ta’kidlagani kabi: «Xalq-o‘zining ming yillik an’ana va tajribalari, so‘nmas xotirasi va buyuk tuyg‘ulari bilan yashab kelayotgan qudratli kuch YOlg‘onga, aldovga duch kelgan paytda uning asriy qadriyatlari, doimo uyg‘oq vijdoni tilga kiradi, nohaqlikka, qabihlikka qarshi kurashga da’vat etadi». Mafkuraning safarbar etuvchilik funksiyasi, ayniqsa, mafkuraviy kurashlar jarayonida to‘laroq namoyon bo‘ladi. Zero, mafkuraviy ziddiyatlar keskinlashgan davrda maqsadga erishishning qo‘pol vositalari, xususan bosqinchilik, terror, qo‘poruvchilik, inqilobiy usullar ishga solinishi mumkin. Bu –mafkuraviy kurashning o‘ta qo‘pol va g‘ayriinsoniy usullari bo‘lib ularga, qarshi turishda sobiqadamlik, bardosh, sabot va faolik talab qilinadi. Bu jarayonda bunyodkorlik g‘oyalari bilan qurollangan keng xalq ommasining ideallari, manfaatlarini o‘zida mujassamlashtiruvchi mafkuragina insonparvarlik, taraqqiyparvarlik tamoyillari asosida mamlakat, xalq taqdirida ijobiy ahamiyatga ega bo‘ladi, kishilarni ezgu ishlarga da’vat etadi.
Zero, jamiyat a’zolari milliy istiqlol mafkurasida o‘z hayotiy manfaatlari, orzu-umidlari ifodasini ko‘rsagina odamlarni ruhan bardam, uyg‘oq va faol qila oladigan kuchga aylanadi. G‘oyaviy tarbiyalash. Jamiyatdagi mavjud g‘oyalarga faol munosabat, faol hayotiy pozitsiyani tarbiyalash mafkuraning yana bir muhim maqsadidir. g‘oyaviy tarbiya axloqiy, siyosiy, huquqiy tarbiyaning asosini tashkil etadi. Har qanday axloqiy, siyosiy, huquqiy tarbiya muayyan g‘oyani himoya qilish, targ‘ib etish va rivojlantirishga qaratilgan bo‘ladi. Xususan, yovuzlik, behayolik, shafqatsizlikni targ‘ib etish orqali yoshlarni axloqiy jihatdan buzishga qaratilgan badiiy filmlarda jamiyat barqarorligiga raxna solishdan iborat mafkuraviy maqsad yashiringandir. «Ongi shakllanib ulgurmagan aksariyat yosh tomoshabinlar bunday filmlardan ko‘pincha turli yovuzlik, yirtqichlik, shafqatsizliklarni o‘rganadi, xolos. Natijada ularning diydasi qotadi, qalbidan toshbag‘irlik, zo‘ravonlik, axloqsizlik kabi illatlar joy olganini o‘zi ham sezmay qoladi. Hatto shunday tomosha va filmlarning qahramonlariga ko‘r-ko‘rona taqlid qilishni talqinlar ta’sirida qo‘l urayotgan ishi qanday ayanchli oqibatlarga olib kelishini tushunib etmaydi». Binobarin g‘oyalar oshkora yoki yashirin, bevosita yoki bilvosita, to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki ramziy shakllarda targ‘ib etilishi mumkin. Inson faoliyati aniq bir g‘oyaviy maqsadga yo‘naltirilgan bo‘lib, bu niyat ko‘pincha ko‘zga tashlanmaydi, g‘oyaviy tarbiyaning asosiy maqsadi kishilarda hushyorlik, sezgirlik hissini shakllantirish, yot va zararli g‘oyalarga qarshilik ko‘rsatish qobiliyatini shakllantirishdan iboratdir. 6.G‘oyaviy immunitetni shakllantirish. G‘oyaviy tarbiya jarayonida kishilarda yot va zararli g‘oyalarga qarshi kurashish uchun mafkuraviy immunitetni shakllantirishga alohida e’tibor beriladi. Bu uzoq davom etadigan jarayondir. Mafkuraviy immunitetni shakllantirish kishilar ongiga bir xil g‘oyani zo‘r berib tiqishtirish emas, balki odamlarda oq-qorani ajratish, zararli g‘oyalarga qarshi hushyor va ogoh bo‘lish xususiyalarini tarbiyalash demakdir. Manfaatlar bor erda muqarrar ravishda g‘arazli, nopok g‘oyaviy niyatlarni amalga oshirish uchun intilishlar ham bo‘ladi. YOshlarda rol o‘ynaydi. g‘oyaviy immunitetni shakllantirish -g‘oyaviy-tarbiyaviy ish samaradorligining muhim mezoni hisoblanadi.
Milliy mafkura jamiyatdagi barcha sotsial qatlamlar va guruhlarning umumiy harakat dasturi, ularni faollikka da’vat etuvchi vosita hisoblanadi. Mafkuraviy maqsad-g‘oyaviy faoliyatni amalga oshirishdan kutiladigan ideal natijadir. Milliy istiqlol g‘oyasini fuqarolar ongini singdirishning quyidagi shakllari hozirgi paytda yaxshi natija bermoqda. Oila, mahalla, ta’lim-tarbiya muassasalarida talaba yoshlarni, fuqarrlarni Duneqarashini rivojlantirishga, ongliligini oshirishga, Vatan ravnaqi uchun kerak bo‘lgan sifatlarni kamol toptirishga yo‘naltirish. Fan va ilmiy muassasalar hamda ularda yaratilayotgan darslik, o‘quv qo‘llanma, uslubiy tavsiyanoma va ko‘rsatmalar orqali; Madaniy ma’rifiy muassasalar tomonidan olib borilayotgan ommaviy tadbirlar; Adabiyot va san’at asarlari orqali hamda ularning teatrlashtirilgan ko‘rinishlari, shuningdek, hujjatli filmlar; Hadis ilmida komillikka intilish g‘oyalarining bugungi hayotimizdagi talqini miosllari; Sport musobaqalarini tashkil etish orqali; Ommaviy axborot vositalaridagi eshittirishlar; Nodavlat tashkilotlarining ma’rifiy faoliyati, ma’rifiy ko‘rsatuv va boshqalar. Milliy istiqlol g‘oyasini fuqarolar ongiga singdirish vositalarini quyidagicha ifodalash mumkin: Ta’lim dargohidagi yoshlarga ularning yoshiga qarab, milliy istiqlol g‘oyasini singdirish o‘quv dasturini yaratish; Milliy istiqlol g‘oyasini teran aks ettiruvchi o‘quv dasturlari, darslik, ko‘rgazmali qurollar; Bugungi taraqqiyotni olijanob umidlarimizni aks ettiradigan adabiyot, kino, musiqa, san’at asarlari, muzey, me’moriy obidalar; g‘oyaviy ta’lim tarbiyada informatsion texnikalar (EHM, masofaviy ta’lim, Internet kabilar); ilmiy ko‘rgazmalilik; Milliy istiqlol g‘oyasi mAqsad va vazifalari asosidagi bahs. munozara, davra suhbati, saxna ko‘rinishlari tashkil etish; OAV yordamida axborotlar oqimini muntazam ravishda kuzatib, tahlil qilib bori shva kerakli joylarda ularning jamiyatimiz taraqqiyotiga ta’siri haqida chiqishlar qilish. “Mafkuraviy tarbiya” tushunchasi, uning mazmuni va namoyon bo‘lish xususiyatlari. Mafkuraviy tarbiyaning yo‘nalishlari va ijtimoiy funksiyalari. Ta’lim-tarbiya tizimida milliy g‘oyani rivojlantirish imkoniyatlari. Ijtimoiy institutlarning an’anaviy, individual jamoaviy mafkuraviy funksiyalari: Milliy g‘oyani rivojlantirishda ommaviy va siyosiy tashkilotlarning, oila, mahalla, nodavlat-notijorat tashkilotlarning rolini oshirishning ahamiyati. Milliy g‘oya va mafkurani targ‘ib-tashviq qilishda mutaxassislar roli va mas’uliyati. Milliy g‘oyani ommaga transformatsiya qilishda kadrlar korpusini shakllantirish, ularning salohiyatini rivojlantirishda "O‘zbekiston Respublikasi Ta’lim to‘g‘risidagi Qonuni" va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi"da belgilangan vazifalarni amalga oshirish masalalari. Adabiyotlar: Shavkat Mirziyoev “Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birkalikda barpo etamiz.” Toshkent “O‘zbekiston” 2016 yil. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutqi Shavkat Mirziyoev “Qonun ustivorligi va inson manfaatlarini Ta’minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi” 2016 yil 7 dekabr Toshkent, “O‘zbekiston” 2017 yil.O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qiliganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza, 2016 yil 7 dekabr. Shavkat Mirziyoev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga ko‘ramiz” Toshkent “O‘zbekiston” 2017 y. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SHavkat Mirziyoevning 2016 yil 1 noyabrdan 24 noyabrga qadar Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri saylovchilari uchrashuvlarida so‘zlagan nutqlari to‘plami. Karimov I.A.”O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” T., «O‘zbekiston», 2011. Karimov I.A. Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq, millatni-millat qilishga xizmat etsin.«Tafakkur» jurnali, 1998.2-son. Karimov IA Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q.-T., «SHarq», 1998,32-6. Milliy istiklol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. T., «O‘zbekiston», 2000. Falsafa: ma’ruzalar matni. Toshkent, O‘zbekiston Rsspublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, 2000 y. Karimov I.A. YUksak ma’naviyat – engilmas kuch. –T., «Ma’naviyat», 2008. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. -T.: O‘zbekiston, 2009. Karimov I.A. O‘zbekistonning 16 yillik mustaqil taraqqiyot yo‘li. T., «O‘zbekiston», 2007. Karimov I.A. O‘zbekiston Islom sivilizatsiyasi rivojiga qo‘shgan xissasi. Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyadagi so‘zi. «Xalq so‘zi», 2007 yil 15 avgust. Ergashev I. va boshq. Milliy istiqlol g‘oyasi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim bakalavriat bosqichi uchun darslik. -T.: Akademiya, 2005, 3-30-betlar. 11. AMALIY MASHG‘ULOTLAR : 1-mavzu.“Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari xususiyatlari. Mavzuning maqsadi: Milliy g‘oya fanining predmeti, maqsadi, vazifalari hamda jamiyat taraqqiyotida tutgan o‘rni to‘g‘risida to‘liq tushuncha xosil qilish Talaba bilishi lozim: Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanining yuzaga kelish shart-sharoitlari va zarurati. «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanining predmeti va asosiy tushunchalari. «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» maqsad va vazifalari. «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanining ijtimoiy-gumanitar va boshqa fanlar bilan bog‘liqligi. Motivatsiya: Milliy g‘oyaning jamiyat hayotidagi o‘rni, insoniyat taraqqiyotida turli xil g‘oyalarning va mafkuralar turlarining yaratilishi, ularning asoslari qaerdaligini bilishdan iborat. Fanlararo va fan ichidagi bog’liqlik: ma’naviyat asoslari, milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar,psixologiya hamda dinshunoslikning 6,7-mavzulari bilan bog‘liq. “Insert usuli” Insert – samarali o‘qish va fikrlash uchun belgilashning inter faol tizimi xisoblanib, mustaqil o‘qib o‘rganishda yordam beradi. Bunda ma’ruza mavzulari,kitob va boshqa materiallar oldindan talabaga vazifa qilib beriladi.Uni o‘qib chiqib, «V; +; -; ?» belgilariorqali o‘z fikrini ifodalaydi. Matnni belgilash tizimi (v) –men bilgan narsani tasdiqlaydi. (+) – yangi ma’lumot. (-) –men bilgan narsaga zid. (?) –meni o‘ylantirdi. Bu borada menga qo‘shimcha ma’lumot zarur.
Nazorat savollari: 1.G‘oya va mafkura tushunchasining mohiyati, mazmuni, namoyon bo‘lish shakllari va rivojlanish xususiyatlarito‘g‘risida nimalarni bilasiz? 2. Ideologiyaning tadqiqot ob’ekti va predmetini ayting. 3. Milliy ideologiyaning mazmun-mohiyati. 4.Turli xil g‘oya va mafkuralarning tarixiy va nazariy asoslari. Foydalanilgan adabiyotlar 1.O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. –T.: «O‘zbekiston», 2015. 2.Karimov I.A. “YUksak ma’naviyat - engilmas kuch”. - T.: Ma’naviyat. 2008. 3.Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.6. T.: «O‘zbekiston», 1997. 125-135, 149-162-betlar. 4.Karimov I.A. Barkamol avlod - O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. T.6. T.: «O‘zbekiston», 1997. 324-346-betlar. 5.Karimov I.A. Jamiyat mafkurasi xalqni-xalq, millatni-millat qilishga xizmat etsin. T.7. T.: «O‘zbekiston», 1999. 84-102-betlar. 6.Karimov I.A. «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar: asosiy tushuncha va tamoyillar» risolasiga so‘z boshi. T.9. T.: «O‘zbekiston», 2001. 220-224-betlar.
Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanining tarixi «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» shakllanish bosqichlari «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» maqsad va vazifalari. «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanining ijtimoiy-gumanitar va boshqa fanlar bilan bog‘liqligi. Motivatsiya: Milliy g‘oyaning jamiyat hayotidagi o‘rni, insoniyat taraqqiyotida turli xil g‘oyalarning va mafkuralar turlarining yaratilishi, ularning asoslari qaerdaligini bilishdan iborat. Fanlararo va fan ichidagi bog’liqlik: ma’naviyat asoslari, milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar,psixologiya hamda dinshunoslikning 6,7-mavzulari bilan bog‘liq. “Insert usuli” Insert – samarali o‘qish va fikrlash uchun belgilashning inter faol tizimi xisoblanib, mustaqil o‘qib o‘rganishda yordam beradi. Bunda ma’ruza mavzulari,kitob va boshqa materiallar oldindan talabaga vazifa qilib beriladi.Uni o‘qib chiqib, «V; +; -; ?» belgilariorqali o‘z fikrini ifodalaydi. Matnni belgilash tizimi (v) –men bilgan narsani tasdiqlaydi. (+) – yangi ma’lumot. (-) –men bilgan narsaga zid. (?) –meni o‘ylantirdi. Bu borada menga qo‘shimcha ma’lumot zarur.
Nazorat savollari: .“Mafkuraviy ta’sir”, “mafkuraviy tarbiya” va “mafkuraviy profilaktika” tushunchalarining o‘zaro aloqadorligi. Ta’lim-tarbiya tizimida milliy g‘oyani rivojlantirish imkoniyatlari. Ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlashda mafkuraviy tarbiyaning ahamiyati. Milliy ideologiyaning mazmun-mohiyati. 4.Turli xil g‘oya va mafkuralarning tarixiy va nazariy asoslari. Foydalanilgan adabiyotlar 1.O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. –T.: «O‘zbekiston», 2015. 2.Karimov I.A. “YUksak ma’naviyat - engilmas kuch”. - T.: Ma’naviyat. 2008. 3.Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.6. T.: «O‘zbekiston», 1997. 125-135, 149-162-betlar. 4.Karimov I.A. Barkamol avlod - O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. T.6. T.: «O‘zbekiston», 1997. 324-346-betlar. 5.Karimov I.A. Jamiyat mafkurasi xalqni-xalq, millatni-millat qilishga xizmat etsin. T.7. T.: «O‘zbekiston», 1999. 84-102-betlar. 6.Karimov I.A. «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar: asosiy tushuncha va tamoyillar» risolasiga so‘z boshi. T.9. T.: «O‘zbekiston», 2001. 220-224-betlar.
2. G‘oyaviy-mafkuraviy meros va unda vorisiylikning namoyon bo‘lishi. 3.G‘oyaviy-mafkuraviy jarayonlarning ijtimoiy ong shakllaridagi in’ikosi 4.O‘zbekistonning mustaqil taraqqiyoti jarayonida yangi g‘oyalarning takomillashuv jarayoni Motivatsiya:Jamiyat taraqqiyotida nima uchun g‘oyasiz yashab bo‘lmasligini anglash. Fanlararo va fan ichidagi bog’liqlik: ma’naviyat asoslari, pedagogika , psixologiya kabi fanlar bilan bog‘liq. O‘quv topshiriq: «Nima uchun?» texnikasidan foydalanib savolning javoblarini jadval-sxemalariga yozib to‘ldirish. «Nima uchun?» «Nima uchun?» «Nima uchun?»
«Nima uchun?» «Nima uchun?» O‘quv topshiriq Asoslang. Amir Temur faoliyatida milliy g‘oyaning aks etishi
Adolat
Nazorat savollari: 1.Mafkuraning falsafiy talqini qanday? 2. Milliy ideologiyaning mazmun-mohiyati. 3.G‘oyalarning turlari qanday? 4.Turli xil g‘oya va mafkuralarning tarixiy va nazariy asoslari. 5.Mafkuraning asosiy maqsadlari. 6.Davlatlar va millatlarning yuksalishi yoki tanazzulga uchrashida mafku-raning ahamiyati qanday? 7.Mafkurasiz millat va g‘oyasiz inson bo‘lishi mumkinmi?
1.2.Karimov I.A. “YUksak ma’naviyat - engilmas kuch”. - T.: Ma’naviyat. 2008. 3.Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.6. T.: «O‘zbekiston», 1997. 125-135, 149-162-betlar. 4..Karimov I.A. Jamiyat mafkurasi xalqni-xalq, millatni-millat qilishga xizmat etsin. T.7. T.: «O‘zbekiston», 1999. 84-102-betlar. 5.Karimov I.A. «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar: asosiy tushuncha va tamoyillar» risolasiga so‘z boshi. T.9. T.: «O‘zbekiston», 2001. 220-224-betlar.
2. G‘oyaviy tahdid va ularning ko‘rinishlari 3. Mafkuraviy yakkahokimlik va uning oqibatlari Motivatsiya: Hozirgi kunda mafkuraiy jarayonlar murakkablashishini tushunib etish. Fanlararo va fan ichidagi bog’liqlik: ma’naviyat asoslari, pedagogika , psixologiya kabi fanlar bilan bog‘liq. O‘quv topshiriq: “T – sxema” 1. O‘zbekiston mustaqilligiga xavf solayotgan ichki va tashqi taxdidlarni belgilang. Aqidaparastlik, poraxo‘rlik, korrupsiya, diniy ekstremizm, maxalliychilik, millatchilik, islom xalifaligi, sobiq ittifoqqa birlashtirish g‘oyasi,yonidagilarni mensimaslik, merkantilizm, xiyonat, ma’naviy emigratsiya, tarixni soxtalashtirish, mintaqaviy mojarolar, xalqni tabaqalashtirish, etnik va millatlararo ziddiyatlar, befarqlik, loqaydlik, o‘zligini anglamaslik.
2. G‘oyaviy bo‘shliqqa olib keluvchi sabablarni ko‘rsating. Boshqa mafkuralarni tan olmaslik, yakka xokimlik, fanatizm, kommunis-tik mafkura, shariat yo‘li, milliylik, diniy dunyoqarash, ilmiy dunyoqarash, milliy tarix, o‘tmishni tan olmaslik, islom davlati, diniy meros, jamiyatga sig‘ishmaslik, nigilizm, befarqlik, g‘ayratsizlik, joxillik, xudbinlik.
O‘quv topshiriq. 1-guruh.Mazkur materiallar orqali tahdidlarni tushuntirib bering 2-guruh.G‘ayriinsoniy yot g‘oyalar ko‘rinshlari qanday.
FAYRIINSONIY, YOT FOYALARNING KO‘RINISHLARI
Nazorat savollari: 1. XXI asrda g‘oyaviy-mafkuraviy munosabatlar keskinlashuvining ijtimoiy, iqtisodiy,siyosiy sabablari 2. SHovinizm, genotsid, fashizm, neofashizm, neokommunizm, irqchilik, diniy ekstremizm, fundamentalizm, terrorizm g‘oyalarining reaksion mohiyati 3.G‘ayriinsoniy g‘oyalarning asosiy maqsadlari qanday? 4.“Ijtimoiy tuzum” tushunchasi. Adolatli tuzum, demokratik jamiyat g‘oyalarining ijtimoiy-tarixiy ildizlari va rivojlanish bosqichlarini ko‘rsating. 5.Modernizm, uning g‘oyaviy-mafkuraviy mazmuni nimadan iborat? Download 1,01 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish