Toshkent farmatsevtika instituti ijtimoiy fanlar kaedrasi "iqtisodiyot nazariyasi"

6-Xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish
 
Mulkiy  munosabatlarda  davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish    muhim  o`rin  tutadi. 
Davlat  tasarrufidan  chiqarish  -  davlat  korxonalarini  va  tashkilotlarini  jamoa,  ijara  korxonalariga, 

---

44 
 
aktsiyali jamiyatlarga,  mas'uliyati cheklangan  jamiyatlarga,  davlatga  qarashli  mulk bo`lmaydigan 
boshqa korxonalar va tashkilotlarga aylantirishdir. 
Xususiylashtirish  -  fuqarolarning  va  davlatga  taalluqli  bo`lmagan  yuridik  shaxslarning  davlat 
mulki ob'ektlarini yoki davlat aktsiyali jamiyatlarining aktsiyalarini davlatdan sotib olishdir. 
Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning asosiy qonun-qoidalari: 

 
davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish  vaqtida  mulkni    pulli  va  pulsiz  topshirishni 
qo`shib olib borish; 

 
pulsiz va pulli xususiylashtiriladigan mulkdan ulush olishda fuqarolar tengligi; 

 
davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish  sharoitida  barcha  fuqarolarning  ijtimoiy 
himoya qilinishini ta'minlash; 

 
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish tadbirlarini amalga oshirish ustidan davlat va 
jamoat nazoratini yo`lga qo`yish;  

 
monopoliyaga =arshi =onunlar talablariga rioya etish. 
Davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish  shakllari  quyidagilardan  iborat:  davlat 
korxonasi,  jamoa  korxonasining  aktsiyali  jamiyatga  yoki  shirkatga  hamda    davlat  korxonasining 
ijara  korxnasiga  aylantirilishi.O`zbekiston  Respulikasida  davlat  tasarrufidan  chiqarish  va 
xususiylashtirish quyidagi shartlarga rioya etgan holda amalga oshiriladi: 

 
davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish  shakllarini  mehnat  jamoalarining 
mustaqil aniqlanishi; 

 
davlat  tasarrufidan  chiqarilayotgan  va  xususiylashtirilayotgan  korxonalar  mehnat 
jamoalarining ijtimoiy jihatdan muhofaza qilinishini ta'minlash; 

 
boshqa  respublikalar  va  xorijiy  davlatlarning  ijtimoiy  va  yuridik  shaxslari  davlat 
tasarrufidan  chiqarilgan  hamda  xususiylashtirilayotgan  ob'ektlarni,  ularning  aktsiyalarini 
O`zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  huzuridagi  Vazirlar  Mahkamasi  tomonidan  yoki  u  vakil 
qilgan idora tomonidan belgilanadigan kvotalar bo`yicha sotib oladilar; 

 
davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirishning  to`la  oshkoraligi  hamda  bu  xaqda 
axborot  e'lon  qilish,  ularni  korxonalar  xodimlari  tomonidan,  kasaba  uyushmalari    va  boshqa 
ijtimoiy tashkilotlar tomonidan nazorat qilish. 
        Davlat tasarrufidan  chiqarish  va xususiylashtirish  ob'ektlarini  sotish tartibi,  narxi,  bitimlarni 
rasmiylashtirish  tartibi,  mablag`i    1991  yil  19  noyabrda  qabul  qilingan  «O`zbekiston 
Respublikasining  davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish  to`g`risida»gi  qonun»da 
batafsil  bayon  etilgan.O`zbekistonda  tovar-pul  munosabatlari  rivojlanayotgan  va  boshqariladigan 
bozor sharoitida mulkchilikning barcha shakliga mansub korxonalarni barpo etish, ular faoliyatini 
yuritish,  qayta  tashkil  etish  va  tugatishning  umumiy  xuquqiy,  iqtisodiy  va  ijtimoiy  asoslarini 
belgilab beruvchi ―O`zbekiston Respublikasidagi korxonalar to`g`risidagi qonun‖ mavjud. Qonun 
foyda  olishni  ko`zlab  ish  olib  boradigan  korxonalarning  mustaqilligini  ta'minlashga  qaratilgan 
bo`lib,  ularning  huquqlari  va  mas'uliyatini  belgilaydi,  boshqa  korxonalar  va  tashkilotlar,  xalq 
deputatlari Kengashlari, davlat boshqaruvi idoralari bilan munosabatlarini tartibga soladi.