Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtik kimyo kafedrasi farmatsevtik kimyo fanidan masalalar to

1. Dori moddalarning umumiy tahlil usullari 
1.1. Uchuvchan moddalar va suvni aniqlash 
Dori  moddalar,  o‘simlik  xom  ashyolari  va  preparatlarning  me’yoriy 
hujjatlarida  (VFM,  FM,  NX,  DF)  uchuvchan  moddalar  va  suvni  aniqlash 
tartiblari  keltirilgan.  Bu  ko‘rsatkich  quyidagi  iboralar  bilan  “Quritganda 
yo‘qotilgan og‘irlik”, “Suv” va “Namlik” ifodalangan.  
“Suv”  va  “Namlik”  ko‘rsatkichlari  tahlil  qilinayotgan  modda  tarkibida 
gigroskopik  va  kristallizatsion  suv,  hamda  uchuvchan  moddalar  mavjudligini 
ko‘rsatadi. Dori modda tarkibida uchuvchan moddalar mavjudligi, uning olinish 
jarayonida  ishlatilgan  boshlang‘ich  mahsulotlar,  reagentlar  yoki  organik 
erituvchilardan tozalanganlik darajasini isbotlaydi.  
O‘simlik  xom  ashyosi  namlik  bilan  bir  vaqtda  o‘z  tarkibida  uchuvchan 
moddalar  sifatida  ta’sir  etuvchi  moddalarini  saqlashi  mumkin  (terpenlar,  efir 
moylari va boshqalar).  
Bu tajribaning muhimligi shundaki, namlikning yuqori yoki past miqdorda 
bo‘lishi  ta’sir  etuvchi  moddalarining  og‘irligini  massa  birligida  kamaytirishi 
yoki  ko‘paytirishi  mumkin,  bu  esa  o‘z  navbatida  biologik  faol  moddalarning 
dozasining  kamayishiga  olib  keladi.  Ortiqcha  namlik  ta’sir  etuvchi 
moddalarining  parchalanishiga  olib  kelib,  o‘simlik  xom  ashyosining  iste’mol 
sifatiga  ta’sir  etadi  (xom  ashyoning  chirishi  yoki  ta’sir  etuvchi  moddasining 
gidrolizlanishi).  
XI  Davlat  Farmakopeyasi  nashrining  1-qismda  suvni  aniqlashning  3  xil 
(quritish, distillyasiya va K.Fisher reaktivi bilan titrlash) usuli keltirilgan.  
Suv  va  uchuvchan  moddalarni  miqdorini  aniqlash  uchun  quritish  usulidan 
keng foydalaniladi.  
Qaysi usul xom ashyo va substansiyaning me’yoriy hujjatlarida keltirilgan 
bo‘lsa shu usuldan foydalaniladi.