Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining fizika


Fotometrik aniqlashning optimal sharoitini tanlash



Download 2,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet164/187
Sana06.02.2022
Hajmi2,96 Mb.
#433562
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   187
Bog'liq
dori vositlarini fizik kimyoviy taxlil usullari

 
Fotometrik aniqlashning optimal sharoitini tanlash 
1. Tekshiriladigan birikmaning eritmasi qaysi to‗lqin uzunligida nurni maksimal 
yutishini aniqlash.
2. rN ning optimal qiymatini topish. 
3. Aniqlanayotgan ionni rangli birikmaga to‗la bog‗lash uchun reagentning 
kerakli miqdorini aniqlash. 
4. Eritmaning nur yutishga harorat va vaqtning ta‘sirini aniqlash.
5. Rangning turgun vakti.
Nur yutilishini o„lchash asboblari 


164
1) polixromat nurni parchalab, zarur bo‗lgan to‗lqin uzunlikdagi nurni ajratib 
berishi kerak: 
2) moddaning nur yutishini o‗lchash imkonni berishi kerak: 
Har qanday spektral asbob tuzilishi: nur manbai(1), kerakli bo‗lgan to‗lqin 
uzunlikdagi nurni ajratib beradigan qurilma (monoxromator yoki nurfiltr)(2), 
kyuvetalar(3) joylashadigan bo‗lim detektor(4) va indikator(5) joylashgan 
bo‗limi bo‗ladi 
KFK-2 va KFK-3 9ta nurfiltrga ega bo‗lib, 315-980 nm oraliqdagi barcha to‗lqin 
uzunliklardagi nurning yutilishini o‗lchashga imkon beradi. Bu asboblar bilan 
suspenziyalarning, emulsiyalarning va kolloid eritmalarning nurni tarqatish 
intensivligini ham o‗lchaydi 
Fotometrikusullargatekshiriluvchieritmatomonidannurningyutilishiga – 
absorbsiyasigaasoslanganfotoelektrokolorimetrikvaspektrofotometrikusullarkira
di. 
Buusullarelektromagnitnurlanishningtanlabyutilishigaasoslanganbo‗lib, 
bundamolekuladagiyokiiondagielektronlarholatiasosiyahamiyatkashfetadi. 
Harqandaymoddatebranishsoni 
(chastotasi) 
ma‘lumbirqiymatgaegabo‗lganelektromagnit nurniyutadi. 
Elektromagnitnurlanishto‗lqinvakorpuskulyarxossalargaegabo‗lib, nurlanishvay
utilishjarayonlarikvantlartarzidaamalgaoshadi. 
formulada: 
E
– nurlanishenergiyasiningyutilishjarayonidagio‗zgarishi 
h
– Plankdoimiysi (6,5·10
-27
erg/sek) 
- tebranishsoni (chastota) 
s
– nurningbo‗shliqdagitezligi (3·10
10
sm/sek) 
- to‗lqinuzunligi 
Tebranishsonigerslarbilan, to‗lqinuzunligiesasm, mkm (10
-6
m), nm (10
-
9
m) vaangestremlar (
) bilanifodalanadi. 
Ba‘zannurlanishto‗lqin sonibilan hamtavsiflanadi 


165

nurning 

smigato‗g‗rikelganto‗lqinsonibo‗lib, 
sm
-
1
lardaifodalanadi. 
Monoxromatiknurningmoddatomonidanyutilishintensivligininuryutilishiningbirl
ashgan qonuni – Buger-Lambert-Ber qonuniorqalitushuntiriladi. 
Monoxromatiknurmodda (yokiuningeritmasi)gayo‗naltirilgandauningbir 
qismikyuvetadevorlaridan 
qaytib, 
ikkinchi 
qismiyutilib, 
uchinchi 
qismiesakyuvetadano‗tadi. Agarmonoxromatiknurningdastlabkiintensivligini J
0

kyuvetadan 
qaytgannurintensivligini J
k

moddatomonidanyutilgannurintensivligini J
yu
vaeritmadano‗tgannurintensivligin
i J bilanbelgilasak, J
0
= J
k
+J
yu
+ J bo‗ladi. 
Fotometrikusullardasolishtiriluvchivatekshiriluvchieritmalarsolingankyu
vetalarbirxilbo‗lganligiuchun J
k
nie‘tiborgaolmasak, J
0
=J
yu
+J bo‗lib, 
yutilgannurintensivligiBuger-Lambert-Ber qonuniorqalianiqlanadi. 
yoki 
formulalarda: 
J
0
– nurningdastlabkiintensivligi 
J – eritmadano‗tgannurintensivligi 
– yutilishko‗rsatkichi 
D
– eritmaningoptikzichligi 
- solishtirmayutilishko‗rsatkichi 
- molyaryutilishko‗rsatkichiyokiekstinksiyakoeffitsienti 
l
– eritma qatlamining qalinligi 
s
– eritmaningkonsentratsiyasi 
Nuryutilishiningbirlashgan qonuniBuger-LambertvaBer 
qonunlariasosidakeltiribchiqariladi. 
Buger-Lambert qonuninurningyutilishiniyutuvchieritmaning 
qatlam 
qalinligigabog‗liqliginiifodalaydi.
yoki
k
–yutilishko‗rsatkichi. 
Ber qonuniesanurningyutilishinieritmakonsentratsiyasibilanbog‗laydi. 
- konsentratsiyasibirgatengbo‗lganeritmaningyutilishko‗rsatkichi 


166
Nuryutilishiningbirlashgan 
qonunigako‗ra, 
eritmaningoptikzichligiyutilishko‗rsatkichiga, 
eritmakonsentratsiyasigava 
qatlamqalinligigato‗g‗riproporsional. 
Fotokolorimetrikvaspektrofotometrikusullarningo‗xshashlikvafarq 
qiladigantomonlari quyidagilardaniborat: 
O‗xshashligi: 
Buikkalausul 
hamabsorbsion, 
ya‘ninuryutilishusullari 
qatorigakiradi. 
Buikkalausul 
hamelektronenergiyaniyutibto‗yinganorbitaldanto‗yinmaganorbitalga
o‗tishigaasoslangan 
Farqi: 
Fotokolorimetrikusulranglieritmalartomonidannomonoxromatikk
o‗zgako‗rinadigannurningyutilishiga, 
spektrofotometrik usulesaranglivarangsizeritmalartomonidanko‗zgak
o‗rinadiganvaultrabinafshamonoxromatiknurningyutilishigaasoslanga

Fotokolorimetrikvaspektrofotometrikusullardandorivositalariningchinlig
ini, tozaliginivamiqdorinianiqlashdafoydalanishmumkin. 
Dorivositalarningchinliginianiqlashdaspektrningko‗zgako‗rinadiganvaul
trabinafsha 
qismidagispektrofotometrikusul 
qo‗llanilgandaularningspektrdagiyutilishmaksimumlarigaasoslaniladi. 
Agardorimoddasiningkimyoviytuzilishidagixromaforguruhlaro‗xshashbo‗lsa, 
ularningyutilishspektrlari 
hamo‗xshashbo‗ladi. 
Masalan, 
tuzilishidafenilradikalinisaqlagandorimoddalar 

efedrin, 
dimedrol, 
benzilpenitsillin, atropinvaboshqalar)ningyutilishspektrida 251, 257 va 263 
nmdauchtayutilishmaksimumikuzatilsa, 
fenolgidroksilguruhisaqlagandorimoddalarningUB-spektrida 
280 
nmdayutilishmaksimumi bo‗ladi 
(adrenalin, 
izadrin, 
morfin, 
estradiolvaboshqalar). 
To‗yinmaganenolguruhisaqlagansteroidtuzilishgaegabo‗lgandorimoddalarningU
B-spektrida 238 nmdamaksimumkuzatiladi (kortizon, gidrokortizon, prednizon, 
prednizolonvaboshqalar). 
Ko‗rsatilganto‗lqinuzunliklaridaUB-
spektrdayutilishmaksimuminingbo‗lishimoddanito‗laligichatavsiflashuchunetarli


167
bo‗lmasdan, 
umumiytushunchaberadi, 
xolos. 
Lekinko‗pginadorimoddalarningUB-spektridagiuyokibuyutilishmaksimumidan, 
shumoddaningchinliginianiqlashdakengfoydalaniladi. 
Sefaleksinning 
0,002% 
lisuvlieritmasini UB-spektrida 
260±1 
nmdayutilishmaksimumikuzatilsa, 
sulfapiridazinning 
0,001% 
li 
0,1 
mol/l natriygidroksideritmasidaolinganUB-spektrida 
230 
nmdan 
400 
nmgachaoraliqda 255±2 nmdayutilishmaksimumikuzatiladi. 
Sianokobalaminningchinligiuning 
0,002% 
lieritmasiniUB-spektrida 
278±1 nm, 361±1 nmva 548±2 nmdagiyutilishmaksimumlaribilananiqlanadi. 
Bunda 
278 
nmdagimaksimumbenzimidazol 
halqasiga, 
361 
nmdagimaksimumkorrintuzilishdagioltitato‗yinmaganbog‗larga, 
548 
nmdagiyutilishesakobaltionigategishli. 
Ba‘ziMTXlardayutilishmaksimuminingUB-spektrdagijoyibilanbir 
qatordauningkattaligi hamko‗rsatiladi. 
Piridoksingidroxloridning 
0,05% 
lirN=6,9 
bo‗lganfosfatbuferidagieritmasiningUB-spektrida 230 nmdan 350 nmoralig‗ida 
254 
nmva 
324 
nmdayutilishkattaligi 
(optikzichligi) 
0,18 
va 
0,35 
gatengbo‗lganikkitamaksimumbo‗lishilozim. 
Ba‘zi 
hollardadorimoddasiningchinliginianiqlashdaikkixilto‗lqinuzunligigamoskeladig
anyutilishmaksimumilariningnisbatidanfoydalaniladi. 
Rasm 17. Spektrofotometrningtuzilishchizmasi 
1 – nur manbasi, 2 – tirqish, 3 – difraksiya setkasi, 4 –
solishtiriluvchi eritma, 5 – tekshiriluvchi eritma, 6 –
fotoelement, 7 – tok kuchini o‗lchovchi qurilma
 
Masalan, natriypara-aminosalitsilatuchununing 0,001% lieritmasida 265 nm 
299 nmdaolinganoptikzichliklariningnisbati 1,50-1,55 bo‗lishitalab qilinadi. 


168
Folikislotasining 0,001% li 0,1 mol/lmnatriygidroksiddagieritmasi 
256, 283 va 365 nmlardayutilishmaksimumiberishiva 256 
nmdagioptikzichlikkattaligining 365 nmdagioptikzichlikkattaligiganisbati 2,8-
3,0 bo‗lishitalabetiladi. 
Ba‘ziMTXlardaUB-
spektrasosidadorimoddasiningchinligianiqlanadiganbo‗lsa, standartnamunaning 
hamUB-spektribirvaqtda, birxilsharoitdaolinibsolishtirilishiko‗zdatutiladi. 
Etinilestradiolning 
0,0005% 
lispirtlieritmasiningUB-
spektridavabirvaqtningo‗zida, 
birxilsharoitdaolinganstandartnamunaningUB-
spektrida 284 nmdabirxilyutilishkattaligigaegabo‗lganmaksimumbo‗lishilozim. 
Buyo‗ldorimoddasiningchinliginianiqlashdaengishonarliyo‗l 
hisoblanadi. 
Ammosolishtirishtekshirilayotganmoddaningstandartnamunasibilanolibborilishi
kerak. 
Ba‘zanma‘lumto‗lqinuzunligidagisolishtirmayutilishko‗rsatkichining 
qiymatianiqlanadi - 

Levomitsetinning 
0,002% 
lisuvlieritmasida 
278 
nmdagisolishtirmayutilishko‗rsatkichi 290-305 bo‗lishitalabetiladi. 
AgaryutilishspektriningtavsifieritmaningrNigabog‗liq bo‗ladiganbo‗lsa 
(barbituratlar, 
sulfanilamidlar, 
fenollarvaboshqalar), 
xususiyfarmakopeyamaqolasidaeritmaningrNiko‗rsatiladi. 
Spektrofotometr PE-6100UF 

Download 2,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   187




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish