Toshkent farmatsevtika instituti farmakologiya va klinik farmatsiya

Surxondaryo viloyati. Respublikaning eng janubida joylashgan bo„lib, Amudaryoning o„ng 
irmog„i Surxondaryo havzasini tashkil etadi. Surxondaryo viloyatining maydoni 20,8 ming kv. km 
bo„lib, respublika hududining 4,7%  ni tashkil  etadi.  Aholisi 1,3 mln.  dan ortiq. Havzaning tabiiy 
chegarasi  shimolda  Xisor,  sharqda  Bobotog„, g„arbda  Ko„xitong tog„lari, janubda  esa  Amudaryo 
bilan  chegaralanib  turadi.  Viloyatning  relef  tuzilishidagi  umumiy  qiyalik  shimoldan  janubga 
tomon pasayib boradi. Boshqa viloyatlar hududi kabi Surxondaryo viloyatida ham ko„chkilar ikki 
sababdan yuzaga kelib, qayd qilingan tog„larning yonbag„irlarida keng tarqalgan. Viloyatdagi eng 
yirik Janubiy Surxon suv ombori atrofida ham jarlanish bilan ko„chkilar uyg„unlashib ketganligini 
ko„ramiz.  Suv  omborining  shimoli-g„arbiy  tomonida  bu  hodisalarning  aksariyat  ko„prok 
uchrashini  kuzatishimiz  mumkin.  Viloyatlar  ichida  Surxondaryo  Orol  havzasidagi  yirik  daryo 
(Amudaryo)  atrofidagi  qirg„oqni  yuvish  va  o„pirilish  hodisalari  nisbatan  ko„proq  uchrashi  bilan 
ajralib turadi. Ko„chkilarning erga texnik ishlov berish natijasida yuzaga keladigan turi SHerobod 
botiqligining  markaziy  va  shimoliy  qismlarida  ko„proq  uchraydi.  Hozirgi  vaqtda  vohadagi 
avtomobil yo„llarini qurish va mavjud yo„llarni kengaytirish ishlari natijasida ham ko„chkilarning 
biroz  ko„payganini  ko„rish  mumkin.  O„pirilish-ko„chki  jarayoni  Qayroqsoyning  janubi-g„arbiy 
tomonlarida  keng  tarqalgan.  Bu  joylardagi  lyoss  qatlamlari  daryoning  (Surxondaryo)  o„ng 
qirg„og„ida  nisbatan  ko„proq  bo„lgani  uchun  namgarchilik  ta‟sirida  er  ko„chishi  tez 
rivojlanmoqda.  Surxondaryo  viloyati  favqulodda  vaziyatlar  boshqarmasi  xodimlari  olib 

---

41 
 
borayotgan  sa‟y-harakatlari  natijasida  ko„chkidai  zarar  ko„rgan  xo„jaliklar  deyarli  yo„q.  Ammo, 
keyingi  40  yillikdagi  xavfli  geologik  hodisalardan  ko„rinib  turibdiki,  ko„chkilar  ko„payib 
bormoqda, ya‟ni 90-yillardagi ko„chkilar soni 80-yillarga nisbatan uch baravar ortgan.