Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

to‗g‗ri diffuziya usuli
qo‗llaniladi.
Xromatografik usul
qo‗llanilganda filtr qog‗ozi indikator bilan namlangan bo‗lishi kerak. 
Katta bo‗lmagan, ikki tomoni ochiq silindrda surtma filtr qog‗ozi markaziga qo‗yiladi. Diffuziya 
tezligi surtmaning tashqi chekkasidan to filtr qog‗ozining bo‗yalgan qismining tashqi 
chekkasigacha bo‗lgan oraliqni o‗lchab topiladi. 
Membrana orqali diffuziya usuli
nisbatan keng qo‗llanilib, bunda surtma diffuziya 
mug‗itidan qandaydir yarimo‗tkazgich membrana orqali ajralib turadi. Membrana sifatida turli 
materiallar (ko‗p hollarda sellofan ishlatiladi) ishlatiladi. Sellofan plenkaning qalinligi 
diffuziyaga deyarli ta‘sir ko‗rsatmaydi, shuningdek material dori moddasi bilan reaksiyaga 
kirishmaydi. 
Tadqiqot jarayoni quyidagicha kechadi: ma‘lum miqdordagi surtma fiziologik eritmaga 
tushirib dializ uchun kameraga joylashtirila-di.Tadqiqotlar 37°S haroratda olib boriladi. 
Diffuziyaga uchragan dori moddasi oddiy kimyoviy reaksiyalar bilan yoki fizik-kimyoviy usulda 
aniqlanadi. 
Tadqiqot olib borilayotgan sharoitni organizmga (surtmani teriga surtgandek) 
yaqinlashtirish maqsadida qurilmada surtmani aralashtirish holati kuzatiladi. Tajribani biologik 
sharoitga yaqinlashtirishda ko‗p hollarda hayvon membranalaridan (masalan, tuxum po‗stlog‗i, 
quyon terisi…) va mos holdagi muhitdan foydalaniladi.
2. Kimyoviy (fizik-kimyoviy) deteksiya usullari 
Bu usullarda ajralgan dori moddasini baholashda yog‗li muhitdagi diffuziyani yoki suvli 
muhitdagi diffuziyani gidrogel holatida yoki suyuq muhitga o‗tgan holatida kuzatish mumkin. 
YOg‗li muhitdagi diffuziya 
(yarimo‗tkazgichli membranadan o‗tmasdan)
 
ni quyidagicha 
o‗rganish mumkin: surtma namunasi filtr qog‗izida belgilangan yuzaga surtiladi, so‗ngra 
retseptor fazani hisoblangan eritmaga tushiriladi. YOpiq holdagi kosacha 4 soatga termostatda 
25°S haroratga qoldiriladi. Diffuziya darajasi retseptor fazadagi diffuziya bo‗lgan moddaning 
miqdori bilan aniqlanadi. 
Xuddi yuqoridagi usulning boshqa ko‗rinishi quyidagicha: namuna filtr qog‗oziga surtiladi 
va Petri kosachasining joylashtiriladi vazelin quyiladi va 12 soatga 30°S haroratga qoldiriladi. 
Vazelindan ajralgan dori moddasi miqdori aniqlanadi. Gidrofil harakterdagi moddalar uchun 
ham xuddi shunday usulga o‗xshash usuldan foydalanilsa bo‗ladi. Bunday holda namunaga suv 
quyiladi. 
Agar gap gidrofob surtma haqida borsa, u holda uni to‗g‗ri diffuziya usulida o‗rganish 
mumkin, ya‘ni eritilgan holdagi surtma suvli retseptor fazaga joylashtiriladi.