Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari tayyorlash texnologiyasi kafedrasi

Adabiyotlar sharhi.

1. 
   Porosholar ta’rifi va tasnifi.
   

Poroshoklar, kukun dorilar, elaki dorilar deb nomlanishi Abu Ali ibn Sino asarlarida keltirilgan nomda talqin etilishi u dori shaklining asosiy ko’rsatkichi sochiluvchanligini ifodalaydi. Elaki dorilar elanadigan xususiyatga ya’ni sochiluvchan xususiyatga ega bo’lishi bilan bir qatorda har biri iste’mol turiga qarab har xil maydalikda maydalab, elab tayyorlanishi zarur bo‘lganligi uchun ham elaki dori deb yuritiladi.

Poroshoklar deb, bir yoki bir necha dori moddalaridan iborat bo‘lgan, ichish va sirtga ishlatish uchun mo‘ljallangan sochiluvchan xususiyatga ega bo‘lgan qattiq dori shakliga aytiladi.
Davlat farmakорeуasi ta'biri bilan aytganda elaki dorilar ichish va tana уuzаsigа qо'llash uchun ishlatiladigan qаttiq dori shaklli bo'lib, sоchiluvchanlik хususiyatga ega bo'ladi.
Poroshoklar tarkibiga ko’ra 2 turga bo’linadi:

1. 
   Oddiy poroshoklar (Pulveres simplices) – tarkibida bitta dori moddasi bo’lgan poroshoklarga aytiladi;
   
2. 
   Murakkab poroshoklar (Pulveres compositi) – tarkibida ikkita va undan ortiq dori mooddasi bo’lgan poroshoklarga aytiladi.
   

Dozalarga bo’linishiga ko’ra:

1. 
   Dozalangan (Pulveres indivi);
   
2. 
   Dozalanmagan (Pulveres divisi).
   

Ichish uchun mo‘ljallangan kukunlar asosan dozalangan usulda yoziladi yoki taksimlangan bo‘ladi, sirtga ishlatiladigan kukunlar esa taksimlanmagan usulda beriladi.
Poroshoklar ishlatilishiga ko’ra:

1. 
   Ichish uchun ishlatiladigan poroshoklar – Pulveres pro usum internum.
   
2. 
   Sirtga ishlatiladigan poroshoklar – Pulveres pro unum externum deb atalib, ular bir necha guruhga bo’linadi:
   

• 
  Sepmalar – sepish uchun ishlatiladi – Pulveres adspersorii. Ularda zarrachalarning o’lchami 0,1 mkm atrofida bo’lib ko’proq yosh bolalar uchun qo’llaniladi;
  
• 
  Hidlash uchun – zarrachalarning katta-kichikligi 0,2 mkm bo’lib, yuqorida ko’rsatilgan kattalikdan oshmasligi kerak. Chunki, hidlangan poroshoklar yuqori nafas yo’llariga borishi kerak;
  
• 
  Purkash uchun – Pulveres insuffalatorii. Zarrachalarning katta-kichikligi 0.1 mkm bo’lib, maxsus asboblar yordamida purkaladi;
  
• 
  Tish poroshoklari – pulveres dentrifrici;
  
• 
  Uyda eritma tayyorlash uchun poroshoklar (chayish, ho’llab qo’yish, yuvish uchun eritmalar).
  

Poroshoklarni quyidagi moddalar bilan tayyorlash mumkin

• 
  Qiyin maydalanadigan moddalar;
  
• 
  Tuzg’uvchi moddalar;
  
• 
  Bo’yovchi moddalar;
  
• 
  Ekstraktlar;
  
• 
  Efir moyi;
  
• 
  Suyuqliklar;
  
• 
  Zaharli va kuchli ta’sir qiluvchi moddalar.
  

2.