Toshkent farmatsevtika instituti analitik kimyo kafedrasi

4.Vaziyatli masalalar:

5.Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar:

1. 
   Eritmadagi Na₂CO₃ miqdorini bitta indikator bilan to’liq titrlab yoki 2 xil indikator yordamida bosqichli titrlab aniqlash mumkin. Qaysi usulning xatoligi kam? Javobni izohlang.
   
2. 
   Qoldiqni titrlash usuli qanday?
   
3. 
   Titrlash sakramasida ekvivalent nuqta qayerga joylashgan?
   
4. 
   Qanday modda eritmalarini kislota-asos usulida to’g’ridan-to’g’ri tirlab miqdorini aniqlash mumkin emas?
   

6.Test topshiriqlari

1.Ekvimolyar konsentratsiya yoki normal konsentratsiya ta’rifini ko‘rsating.

A. 1 dm³ eritmadagi molyar soni

B. 1 sm³ eritmadagi moddani gramm miqdori

C. 1 dm³ eritmadagi erigan moddani gramm ekvivalentlar soni

D.1sm³ titrant bilan reaksiyaga kirishadigan aniqlanuvchi mod­dani gramm miqdori

E. 100 gramm eritmada erigan moddaning yoki 100 gramm qattiq namuna tarkibidagi moddani gramm miqdori

2.Kislota-asos titrlash usulida indikatorni qanday tanlanadi?

1. Indikatorni titrlash ko‘rsatkichi (pT) titrlash sakramasi oralig‘ida bo‘lishi kerak

2. Indikatorni titrlash ko‘rsatkichi (pT) titrlash sakramasidan chetda bo‘lishi kerak

3. Indikatorni titrlash ko‘rsatkichi(pT) titrantni ekvivalent nuktadagi pH qiymatiga mos kelishi kerak

4. Indikatorni titrlash ko‘rsatkichi (TK) titrantni ekvivalent nuktadagi pH qiymatiga mos kelmasligi kerak

5. Kislota-asos titrlash usulida xohlagan indikatordan foydalanish mumkin

A. 1,4 B. 2 C.1,3 D. 4 E. 3,5
3. Na₂CO₃ yoki ishkorlar miqdorini qaysi titrimetrik usulda aniqlanadi ?

1)Bevosita tiotsianometriya 2)Argentometriya 3)Merkurometriya

4)Kompleksonometriya 5)Atsidimetriya

A.1 B.2,4 C.2,3 D.4 E. 5

4.Kislotali sharoitda fenol ftaleinning ranggi qanday?

A.qizil B.rangsiz C. ko‘k D.sariq E.zarg‘aldoq qizil

5. Ekvivalent nuqta tushunchasini ko‘rsating.

A.Tanlangan indikator titrlash tugagandagi pH ning qiymati

B. Indikatorni rangi o‘zgaradigan pH ning qiymati

C. Aniqlanuvchi modda bilan titrant teng kuchli miqdorlarini reaksiyaga kirishgan holat

D. Eritma pH =7 bo‘lgan holati

E. Tanlangan indikator bilan titrlashni tugash holati

6.Boshlang‘ich moddaga qo‘yilgan talablarga javob beruvchi moddalarni ko‘rsating.

1.H₂SO₄ 2.H₂C₂O₄·2H₂O 3.NaOH 4.Na₂CO₃ 5.NH₄OH

A.1,2 B.2,4 C.3,5 D.4,5 E.hammasi
7.Menzurka nima uchun ishlatiladi?

A.Taqribiy konsentratsiyali eritma tayyorlash uchun

B.Aniq normalik eritma tayyorlash uchun

C.Alikvot hajmli eritma ulchab olish uchun

D.Alikvot hajmli eritmani titrlash uchun

E. (A) modda eritmasiga (V) titrantni qo‘shish uchun

8.O‘lchov idishlarini hajmini tekshirish:

1. Unga quyiladigan suvni massasi bo‘yicha

2. Naminal hajm tuzatmalari yig‘indisi bo‘yicha

3. Undan quyiladigan eritmaning massasi bo‘yicha

4. Unga quyiladigan eritmaning massasi bo‘yicha

5. Ekvivalent qonunga asosan

A. 1,5 B. 2,3 C. 3,4 D. 1,3 E. 1,2
9.Urotropinni massasini aniqlashda titrlash turini ko‘rsating.

A.Bevosita titrlash

B.Mahsulot bo‘yicha titrlash

C.Qoldiq bo‘yicha titrlash

D. Bavosita haydash

E. Bevosita haydash

10.Quyidagilarni miqdoriy tahlili uchun titrlash usullarini ko‘rsating.

1. Na₂CO₃ a. Ishqor bilan to‘g‘ri titrlash.

2. NH₄Cl b. ishqor bilan mahsulot bo‘yicha titrlash.

3. NaHCO₃+Na₂CO₃ c. kislota bilan to‘g‘ri titrlash

4. H₂SO₄+H₃BO₃ d. qoldiq bo‘yicha, titrlash.

A. 1c, 2b, 3c, 4a B. 1a, 2a, 3c, 4b C. 1a, 2a, 3b, 4c D. 1c, 2c, 3a, 4a

E. 1a, 2b, 3a, 4c

7.Laboratoriya ishlarini qadamma-qadam bajarish tartibi

Zarur asbob va reaktivlar:

Reaktivlar:

1. 
   Kislota-asosli titrlash usuli indikatorlari
   
2. 
   Tayyorlangan, konsentratsiyasi aniq bo’lgan kislota eritmasi
   
3. 
   Distillangan suv
   

O’lchov idishlari:

1. 
   Byuretkalar V=25,00 sm³
   
2. 
   Titrlash kolbalari V=50 sm³
   
3. 
   Voronka
   

1-Laboratoriya ishi. Karbonat va bikarbonat tuzlari aralashmasidan ularning massalarini aniqlash

1. 
   Berilgan nazorat eritmasiga 1-2 t f/f indikatori solinadi.
   
2. 
   Titrant H₂SO₄ eritmasi bilan eritmaning pushti rangi yo’qolguncha titrlanadi.
   
3. 
   Sarf bo’lgan hajmi - V₁bilan belgilanadi.
   
4. 
   So’ngra shu eritmaga 1 tomchi m/o solinadi.
   
5. 
   Eritmaning rangi sariqdan zarg’aldoqqa o’tguncha titrlash davom ettiriladi.
   
6. 
   Sarf bo’lgan hajm - V₂ bilan belgilanib jadvalga yoziladi.
   
7. 
   Titrlash 2-3 marta takrorlanadi. Natijalar quyidag jadvalga yoziladi.
   

№	V1H2SO4, sm^3	V2H2SO4, sm^3
1 2 3

8. 
   Hajmlarning o’rtacha natijalariga ko’ra Na₂CO₃ va NaHCO₃ massasi hisoblanadi:
   

, Э_Na2CO3 = M/2

, Э_NaHCO3 = M

2-laboratoriya ishi. Ishqor va karbonatlar aralashmasidan ularning massasini aniqlash

2.1. Berilgan nazorat erimasiga 3-5 tomchi fenol ftalein eritmasidan tomiziladi. f/f CO₂ ga nisbatan nihoyatda sezgir, oz miqdorda qo’shilsa, eritma ekvivalent nuqtaga yetmasdan ragsizlanadi).

2.2. Kislota eritmasi bilan eritmaning pushti rangi yo’qolguncha titrlanadi va V₁ hajm yozib olinadi.

2.3. So’ngra eritmaga 1 tomchi metil oranj qo’shiladi.

2.4. Eritmaning rangi sariqdan zarg’aldoqqa o’tgunicha titrlanadi.

2.5.Titrantning umumiy V₂ hajmi yozib olinadi.

2.6. Titrlash 2-3 marta takrorlanadi va quyidagi jadvalga natijalar yoziladi:

№	V1H2SO4, sm^3	V2H2SO4, sm^3	2(V2–V1)H2SO4, sm^3	2V1- V2H2SO4, sm^3
1 2 3

2.7. Quyidagi formula orqali massalari hisoblanadi:





Mashg’ulot-24

Mavzu: Pеrmаngаnаtоmеtriya. KMnО₄ eritmаsini tаyyorlаsh vа stаndаrtlаsh. Mаsаlаlаr yеchish.

Tarqatma qo’llanma tarkibi:

1. 
   Tarqatma qo’llanma maqsadi.
   
2. 
   Mavzuning ahamiyati.
   
3. 
   Laboratoriya mashg‘ulot mavzusini yoritishda qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalar.
   
4. 
   Vaziyatli masalalar.
   
5. 
   Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar.
   
6. 
   Test topshiriqlari.
   
7. 
   Laboratoriya ishlarini qadamma-qadam bajarish tartibi.
   

1.Mashg’ulotning maqsadi: 5 bo’lim bo’yicha talabalar bilimini yozma ish usulida nazorat qilish. Hajmiy tahlilning oksidlanish-qaytarilish turlaridan permanganatometrik titrlash xaqida mukammal ma'lumot berib, titrant eritmasini tayyorlab, konsentartsiyasini aniqlashni o’rganish.

2.Mavzuning ahamiyati: Tirik organizmda kechadigan biokimyoviy jarayonlarning ko’pchiligi oksidlanish-qaytarilish jarayonlaridir, shuning uchun tibbiyot amaliyotida oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining boorish qonuniyatini o’rganish va ularni biologic tizimlarga tatbiq etish zarur.

Permanganatometrik titrlash usuli bilan turli biologic ob'ektlardagi qaytaruvchilar miqdorini aniqlash mumkin. Mashg’ulotdan orttirilgan nazariy bilim va amaliy ko’nikmalar quyidagi mavzularni o’zlashtirish uchun zarur.

Redoksimetrik titrlash Oksidlovchi yoki qaytaruvchilarning miqdoriy taxlili

Uskunaviy usullar Miqdoriy taxlilni polyarografiya va kulono-amperometrik titrlash usullarini o’rganish

Mutaxassislik fanlari bilan bog’lanish

Farmatsevtik kimyo Titrant eritmalari tayyorlash, titrini aniqlash (KMnO₄). Noorganik moddalar (vodorod peroksidi, temir birikmalari) tahlili.

Toksikologik kimyo Biologik material tarkibidagi qaytaruvchilar miqdorini aniqlash

3.Laboratoriya mashg‘ulot mavzusini yoritishda “Keys metodi” pedagogik texnologiya usullaridan foydalaniladi.

1-Suvning tarkibidagi ionlarning tahlili

Turli xil suv xavzalaridan tahlil uchun na’munalar olindi. Uning tarkibida Fe²⁺, I^-, SO₃^2-, S^2-, Ca⁺², Mg⁺² ionlarni saqlaydi. Bu suv ichishga yaroqsizdir. Suvning tarkibidagi ionlarni tahlil qilish usulini ko’rsating va tozalash choralarini yechimini toping?

Keysni bajarish bo’yicha topshiriqlar:

1. Suvdagi ionlarni qanday usullar bilan aniqlash mumkin?

2. Titrimetriyaning qaysi titrlash usulida tahlil qilinadi?

3. Titrlashning turi va sharoitini ko’rsating?

Keysni yechimi uchun taklif etilgan g’oyalar taqdimoti

Мuammo (аsosiy va kichik muammolar)

Yechim

Natija

4.Vaziyatli masalalar:

1. 
   Quruq preparatdagi Na₂C₂O₄ massa ulushini qanday aniqlash mumkin?
   
2. 
   Quyidagi reaksiyalarda oksidlovchi va qaytaruvchilarning molyar ekvivalent massalarini hisoblang:
   

KMnO₄ + MnSO₄ +H₂O K₂SO₄ +MnO₂ + H₂SO₄

KMnO₄ + H₂O₂ MnO₂ +KOH +O₂ + H₂O

3. 
   Oksidlovchilar permanganatometrik usulda qanday aniqlanadi? Uni KClO₃ tahlili misolida tushuntiring.
   
4. 
   MnO^-₄/Mn⁺²vaCl₂/2Cl^- juftlarining normal oksidlanish –qaytarilish potentsiallari qiymatini hisobga olgan holda bu moddalar orasida boradigan reaksiyaning yo’nalishini aniqlang. MnO₂ ga konsentrlangan HCl ta'sir ettirib, laboratoriyada xlor olishni tushuntiring.
   

5.Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar:

1.edoksimetrik titrlash turlari va qo’llanilishi

2.H₂C₂O₄· eritmasini KMnO₄ bilan titrlaganda titrantning birinchi tomchilarining rangi sekin o’zgaradi. Nima uchun?

3.Nima uchun titrimetrik tahlilda ko’pincha kislotali muhitda permanganate bilan oksidlash reaksiyalari qo’llaniladi?

4.KMnO₄ dan standart eritmani aniq tortim bo’yicha tayyorlab bo’ladimi?

6.Test topshiriqlari

1.Miqdoriy tahlilda oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini qo‘llash uchun E.YU.K. ning qiymati qanday bo‘lishi kerak?

A.0,4-0,5 V dan kam bo‘lmasin B.0,4-0,5 V dan ko‘p bo‘lmasin.

C.0,1-0,2 V dan kam bo‘lmasin. D.0,1-0,2 V dan ko‘p bo‘lmasin. E.Istalgan qiymat bo‘lishi mumkin.
2.Na₂ S₂ O_3* 5H₂O  eritmasini standartlash.

A.J₂ bo‘yicha to‘g‘ri titrlash

B.J₂ bo‘yicha qoldiqni titrlash

C.K₂Cr₂O₇ bo‘yicha to‘g‘ri titrlash

D.K₂Cr₂O₇ bo‘yicha mahsulotni titrlash usulida

E. K₂Cr₂O₇ bo‘yicha qoldiqni titrlash

3.Oksidlanish-qaytarilish titrlashdagi indikatorlarni xatoligi qanday sodir bo‘ladi?

A.Ta’sirlashayotgan redoks juft standart potensiallarining mos

kelmasligidan

B.Ekvivalent nuqtada eritma muvozanat potensialini indikatorning rang o‘zgarish potensiali bilan mos kelmasligidan

C.Redoks juftni oksidlangan va qaytarilgan shakllari konsentrasiyalari nisbatini mos kelmasligidan

D.Titrlashni oxirgi nuqtasini ekvivalent nuqta bilan mos kelishidan

E.Titrlanuvchi hajm bilan ta’sirlashayotgan modda konsentratsiyasini mos kelmasligidan

4.Serimetrik titrlashni mohiyati?

A.Seriy (III)ni qaytaruvchanlik xossasidan foydalanib, oksidlovchi (As⁺⁵ ,Fe⁺³,Sb⁺⁵ )lar miqdori topiladi

B.Seriy (IV) oksidlovchini xossasidan foydalanib, qaytaruvchi

(As⁺³,Fe⁺² ,Sb⁺³)lar miqdori topiladi

C.Seriy (IV)ning ko‘pgina kationlarni cho‘ktirish xossasiga asosan

ular (Ca⁺²,Ba⁺²,Al⁺³ )ning miqdori topiladi

D.Seriy (IV)ni kompleks birikma hosil qilish xossasiga asosan Mg⁺²,Ca⁺² ,Ba⁺²nimiqdori topiladi

E. .Seriy (IV) oksidlovchi xossasidan foydalanib (Na⁺, K⁺, NH₄⁺) larni aniqlash

5.Streptotsid massasinianiqlash formulasi:

A.g=(NV_NaNO2 -NV_KMnO4)*E str/1000

B. g=(NV _NaNO2 -NV _{Na2S2 O3})*E str /1000

C. g=NV _NaNO2*E str /1000

D. g=(NV _KMnO4 –NV _NaNO2 )*Estr/1000

E. g=(NV _NaNO2 –NV J₂)*E str /1000

6.Nima uchun kaliy permanganatdan standart eritma tayyolanmaydi?

A. Kaliy permanganat kuchli qaytaruvchi va suv tarkibidagi oksidlovchilar ta’sirida o‘zining konsentratsiyasini o‘zgartiradi

B. Kuchli oksidlovchi bo‘lganiuchun suvdagi qaytaruvchilar ta’sirida konsentratsiyasin io‘zgartiradi

C. Kuchli oksidlovchi, oksidlanadi

D. Kuchli qaytaruvchi, qaytariladi

E. Undan aniq tortim bo‘yicha standart eritma tayyorlash mumkin

7. Fenol hosilalarini aniqlash nimaga asoslangan?

A. Ularning molekulyar brom bilan qaytarilishiga

B. Natriytiosulfat eritmasi bilan qaytarilishiga

C. Uchbromfenol cho‘kmasining hosil bo’lishiga

D. Titrant bilanoksidlanish-qaytarilish reaksiyasiga

E.Fenolning bromat bromid usulida hosil bo‘ladigan molekulyar brombilanbromlani sh reaksiyasiga

8.Redoks juftning muvozant potensiali qanday omillarga bog‘liq ?

1. Titrlanuvchi muhit pH qiymatiga 2. qo‘llaniladigan indikatorga

3. Oksidlangan va qaytarilgan shakl konsentratsiyalari nisbatiga

4. Titrant potensialiga

5. Yuqoridagilarning hammasi

A.1,3 B.2,4 C.4,5 D.1,4 E.3,5

9.Permanganatometriya uchun standart modda ?

A.K₂Cr₂O₇ B.NaCl C.H₂C₂O₄*2H₂O D.MgSO₄*7 H₂O E.Na₂CO₃

10.100 ml 0,1 n KMnO₄ eritmasini tayyorlash uchun 5% lik eritma hajmini hisoblash formulasi?

A.V_%=NVE/1000 B. V_%=NV*100/1000*E C.V_%=NV*E100/1000*d*%

D. V_%=N*E100/1000 V*d E. V_%=NVE100*d/1000*%
7.Laboratoriya ishlarini qadamma-qadam bajarish tartibi

Zarur asbob va reaktivlar:

Reaktivlar:

1. 
   KMnO₄ 5% li eritmasi
   
2. 
   2 ekvimolyar H₂SO₄ eritmasi
   
3. 
   1-mashg’ulotda tayyorlangan shovul kislota eritmasi
   
4. 
   Distillangan suv
   

O’lchov idishlari:

1. 
   Silindr V=20sm³, V=10sm³, V=100sm³
   
2. 
   Byuretkalar V=25,00 sm³
   
3. 
   Titrlash kolbalari
   
4. 
   Mor pipetkasi V=10,00 sm³
   

1-Laboratoriyaishi. 5% li KMnO₄ eritmasidan 150 sm³ 0,1 N ishchi eritmasini tayyorlash

1.1. 5% li KMnO₄ eritmasining (tortimi) hajmi (3) formula asosida hisoblanadi:

0,1 · 150 · 32 100

V_{5% KMnO4} == 9,6 sm³  10 sm³

1000·5·1

Vsuv =150-10=140 sm³

1.2. KMnO₄ ning 5% li eritmasidan silindr yordamida 10 sm³ o’lchanadi.

1.3. Tayyorlangan qopqoqlik qo’ng’ir shisha idishga quyiladi va 140 sm³ suv qo’shib aralashtiriladi.

2-Laboratoriya ishi.

Tayyorlangan taqribiy konsentratsiyali KMnO₄ ishchi eritmasini shovul kislotasi bo’yicha standartlash

2.1. KMnO₄ eritmasi konsentratsiyasi boshlang’ich modda bo’lgan shovu kislotasining standart eritmasi yordamida aniqlanadi:

2KMnO₄ + 5H₂C₂O₄ + 3 H₂SO₄ 2MnSO₄ + K₂SO₄ + 10CO₂ + 8H₂O

2.2. Titrlash kolbasiga 2 ekvimol H₂SO₄ eritmasidan 10-15 sm³silindrdao’lchab

quyiladi.

2.3. Qum hammomida 80-90⁰С gacha qizdiriladi.

2.4. Issiq eritmaga pipetka yordamida 10,00 sm³ H₂C₂O₄·2H₂O eritmasi o’lchab olinadi.

2.5. Aralashtirilib, KMnO₄eritmasi bilan turg’u npushti rang hosil bo’lgunicha titrlanadi.

2.6. Titrlash kamida 2 marta olib boriladi.

2.7. Titrant hajmi byuretkadagi eritmaning sath chizig’I bo’yicha olinadi.

№	VH2C2O4,sm^3	VKMnO4,sm^3
1 2	10,00 10,00

2.8. Kaliy permanganatning normalligi va titri quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:

N_H2C2O4 · V_H2C2O4 N_KMnO4·Э_KMnO4

N_KMnO4 =------------------------g.ekv/dm³; T_KMnO4=----------------------g/sm³

V_KMnO4 1000

Mashg’ulot-25

Mavzu: Nazorat eritmalardagi H₂O₂ massa ulushi va Fe(II) massasini aniqlash

Tarqatma qo’llanma tarkibi:

1. 
   Tarqatma qo’llanma maqsadi.
   
2. 
   Mavzuning ahamiyati.
   
3. 
   Laboratoriya mashg‘ulot mavzusini yoritishda qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalar.
   
4. 
   Vaziyatli masalalar.
   
5. 
   Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar.
   
6. 
   Test topshiriqlari.
   
7. 
   Laboratoriya ishlarini qadamma-qadam bajarish tartibi.
   

1.Mashg’ulotning maqsadi: Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining borish qonuniyatlarini bilgan holda biologik ob'ektlar va dorivor preparatlar hamda sanitariya-gigiena xarakteriga ega bo’lgan ob'ektlarni permanganatometriya usulida miqdoriy aniqlashni o’rgatish.

2.Mavzuning ahamiyati:

Kaliy permanganatning yuqori oksidlovchilik xususiyatidan foydalanib uni qaytaruvchilarni aniqlashda qo’llash mumkin. Masalan, dorivor preparatlardagi Fe(II) miqdorini, H₂O₂ massa ulushini permanganatometrik usulida titrlab aniqlash. Mashg’ulotdan orttirilgan nazariy bilim va amaliy ko’nikmalar quyidagi mavzularni o’zlashtirish uchun zarur:

Redoksimetrik titrlash Oksidlovchi yoki qaytariluvchilarning miqdoriy tahlili

Uskunaviy usullar Miqdoriy tahlilning oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga asoslangan elektrokimyoviy usullarini o’rganish

Mutaxassislik fanlari bilan bog’lanish

Farmatsevtik kimyo Noorganik dori moddalarning (temir (II) preparatlari) tahlili.

Toksikologik kimyo Biologik ob'ektlardagi qon tahlili

3.Laboratoriya mashg‘ulot mavzusini yoritishda «Domino» o’yini

pedagogik texnologiya usullaridan foydalaniladi.

«Domino» o’yini

3% li vodorod peroksiddan 0.1 n 100.00 sm^3eritma tayyorlashda ishlatiladigan hisoblash formulasi

10.00 sm^3Н2С2O4·2Н2O va 2 n Н2SO4 qum hammomida isitilib, KMnO4 bilan och pushti ranggacha titrlanadi

Mor tuzi tarkibidagi temir(II) massasini hisoblash formulasi

Quyuq eritma darajalangan pipetkada olinib, o‘lchov kolbasiga solinadi. Belgisigacha suv quyiladi

Permanganatometrik to‘g‘ri titrlash turida TON da eritma rangining o‘zgarishi

V %=Э·N·V·100 /1000 ·C ·ρ

3% li vodorod peroksiddan 0.1 n 100.00 sm^3eritma tayyorlashda ish tartibi

Rangsizdan och pushti rangga o‘zgaradi

KMnO4 eritmasini standartlash

% = Э·N·V·W·100 /1000·Valikv.·a

5% li KMnO 4 dan 0.1n 150 sm^3eritma tayyorlashda ish tartibi

m =Э·N·V·/1000

Vodorod peroksid massa ulushini hisoblash formulasi

Quyuq eritma hajmi silindrda o‘lchab, qo‘ng‘ir shisha idishga quyiladi. Hisob bo‘yicha suv qo‘shiladi

4.Vaziyatli masalalar:

1. 
   Natriy nitrit massasini permanganatometrik titrlash usulida aniqlash tartibi.
   
2. 
   Sotuvdagi tibbiy preparat H₂O₂ dan 1,00 sm³ olib, o’lchov kolbasida 100,00 sm³ gacha suv bilan suyultirilgan (=1,0 g/sm³). Titrlashda suyultirilgan eritmaning har 20,00 sm³ iga 0,0198 mol/dm³ KMnO₄ eritmasidan o’rtacha 16,90 sm³ sarf bo’lgan. Tibbiy preparatdagi H₂O₂ ning massa ulushini aniqlang.
   
3. 
   Tibbiy preparat hisoblangan tarkibida 0,28 g FeSO₄·7H₂O saqlaydigan tabletkaning 1 donasidagi temir massasini hisoblang. 1 ta tabletka 100,00 sm³ li o’lchov kolbasida eritishdan hosil bo’lgan eritmani tahlil qilish uchun KMnO₄ eritmasini qanday konsentratsiyada tayyorlash kerak? Hosil bo’lgan eritmaning titri qanday?
   

5.Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar:

1. 
   Oksidlanish-qaytarilish potentsiali va Nernst tenglamasi orasidagi bog’liqlikni tushuntiring.
   
2. 
   Nima uchun KMnO₄ ning standart eritmasini aniq tortim bo’yicha tayyorlab bo’lmaydi?
   
3. 
   KMnO₄ ning ekvivalent og’irligi turli muhitlarda bir xilmi?
   
4. 
   Suvning oksidlanuvchanligi qanday aniqlanadi?
   

6.Test topshiriqlari

1.Oksidlovchi va qaytaruvchini gramm ekvivalenti qanday topiladi?

A.Reaksiyada ishtirok etgan protonlar soni bo‘yicha

B.Reaksiyada ishtirok etgan gidroksillar son ibo‘yicha

C.Reaksiyada bergan yoki olgan elektronlar soni bo‘yicha

D.Reaksiyada ishtirok etgan suv molekulasining soni bo‘yicha

Eritmaga E.Reaksiyada ishtirok etgan bir valentlik ionla rsoni bo‘yicha

titrlash

E.Mahsulotni titrlash, ya’ni oksidlovchini eritmasiga kislotalik sharoitda KJ solib, hosil bo‘lgan J₂ ni Na₂S₂O₃ bilan titrlanadi

2.Oksidlanish- qaytarilish titrlashiga mos keladigan titrantlarni ko‘rsating.

1.KMnO₄ a.yodxlorimetrik

2.J₂ va Na₂S₂O₃ b.permanganatometrik

3.KBrO₃ c.bromometrik

4.Br₂ (KBrO₃ +KBr) d.serimetrik

5.Ce(SO₄)₂ e.bromatometrik

6.JCl f .yodimetrik

A.1a ,2f,3d,4e,5b,6c B.1f,2a,3,4d,5b,6e

C.1b,2c,3e,4d,5f,6a D.1b,2f,3e,4c,5d,6a E.1b,2a,3c,4d,5e,6f
3. Bromometriyaning bromatometriyadan farqi?

A. farqi yo‘q

B. bromometriya neytral muh itda, bromatometriya esa kislotali muhitda olib boriladi

C. bromatometriyadan farqli ravishda bromometriya turli muhitda

Olib borilishi mumkin

D. bromometriyada titrant Vg₂ eritmas ibromat bromide usuli orqa-

li olinadi, bromatometriyada esa, titrant KVgO₃

E. Bromatometriyada eritmaga kaliy brom qo‘shiladi

4. Iodometrik usulda oksidlovchi (KMnO₄,CuSO₄,H₂O₂ ) lar qanday aniqlanadi?

A.J₂ bilan to‘g‘ri titrlash

B.Na₂S₂O₃ bilan to‘g‘r ititrlash

C.Qoldiq ni titrlash bilan, ya’ni mo‘ l Na₂S₂O₃ solib, ortiqcha sini J₂ bilan ti shib, qoldiq Na₂S₂O₃ bilan titrlanadi

5. Qaysi birikmalarni miqdorini permanganatometriyada to‘g‘ri titrlash usulida aniqlash mumkin?

1.H₂O₂ 2.FeSO₄ 3.Fe₂(SO₄)₃ 4.NaNO₂ 5.NaNO₃

A.1,2,3 B.2,4,5 C.1,2,4 D.1,2,5 E.2,3,4
6. Bromlanish reaksiyasida natriy salitsilatning gramm ekvivalenti qanday bo’ladi?

A. M/2 B. M/3 C. M/4 D. M/5 E. M/6

7. Formalinni yodometriyada aniqlash uchun tahlil qilinuvchi eritmaga qo’llaniladi?

A. Na₂S₂O₃ eritmasi ortiqcha miqdorda qo‘shilib ,qoldiq J₂ bilan titrlanadi , indikator kraxmal

B.J₂, NaOH qo‘shilib ,J₂ qoldig‘I Na₂S₂O₃ bilan kislotali sharoitda titrlanadi, indikatorsiz

C.OrtiqchaJ₂ , NaOH qo‘shilib, so‘ng , J₂ ni Na₂S₂O₃ bilan indikator metiloranj ishtirokida titrlanadi

D.Ortiqcha J₂ , H₂SO₄ qo‘shib ,H₂SO₄ NaOH bilan neytrllanib ,J₂ ning qoldig‘i kraxmal ishtirokida Na₂S₂O₃ bilan titrlanadi

E.Mo‘lmiqdorda J₂ eritmasi, NaOH qo‘shib , J₂ qoldig‘i Na₂S₂O₃ bilan titrlanadi, indikator kraxmal

8. Permanganatometrik qoldiqni titrlash usuli bilan qanday moddalar aniqlanadi?

A.Oksidlovchi B. Qaytaruvchi C.Indeferent D.Kislota E.Kuchsiz kislota tuzlari

9. Oksidlanish-qaytarilish egriligi:

A.Titrlash jarayonidagi eritmalarning titrant hajmiga bog‘liq ravishda o‘zgarishi

B.Aniqlanuvchi moddaning redoks jufti va titrant potensialining o‘zgarishi

C.Aniqlanuvchi modda va titrant ekvivalentining o‘zgarishi

D.Titrlash jarayonida redoks indikator konsentratsiyasini o‘zgarishi

E.Qo‘shilayotgan titrant xajmiga bog‘liq ravishda eritma potensialining o‘zgarishi.

10. Mor tuzi tarkibidagi Fe (II) massasini permanganatometrik usulda aniqlashda Fe (II) ekvivalent qanday hisob qilinadi ?

A. M/1 B.M/2 C. M/3 D.M/4 E.M/5

7.Laboratoriya ishlarini qadamma-qadam bajarish tartibi

Zarur asbob va reaktivlar:

Reaktivlar:

1. 
   (1:4) H₂SO₄ eritmasi
   
2. 
   3% li H₂O₂ eritmasi
   

3. Distillangan suv

O’lchov idishlari:

1. 
   Silindr V=10sm³
   
2. 
   Titrlash kolbalari
   
3. 
   Byuretkalar V=25,00sm³
   
4. 
   Darajali pipetka, V=10,00 sm³
   
5. 
   O’lchov kolbasi V=100,00sm³
   

1-Laboratoriya ishi. Mor tuzi nazorat eritmasi tarkibidagi Fe(II) massasini aniqlash.

1.1. Nazorat uchun berilgan Mor tuzi eritmasiga 3sm³ (1:4) sulfat kislota eritmasidan qo’shiladi.

1.2. Turg’un och pushti rang hosil bo’lguncha KMnO₄ bilan titrlanadi.

1.3. Sarflangan titrant hajmlarining o’rtacha qiymatini (7) formulaga qo’yib, Fe(II) massasi hisob qilinadi:

Э_Fe ∙N_KMnO4 · _KMnO4

m_Fe(II) = --------------------------------(g)

1000

Э_Fe(II)=at.m=56

2-Laboratoriya ishi. Eritmadagi H₂O₂ massa ulushini aniqlash

1. 
   3% li H₂O₂ dan 0,1 N 100,00 sm³ eritma tayyorlash uchun tortim (g) ni hisoblash:
   

2. 
   3% li H₂O₂ eritmasining zichligi birga teng bo’lgani uchun darajali pipetkada tekshiriluvchi eritmadan 6,00 sm³ olinadi.
   
3. 
   100,00 sm³ li o’lchov kolbasiga solinadi.
   
4. 
   Belgisigacha suv bilan suyultiriladi.
   
5. 
   Tayyorlangan eritmadan 10,00 sm³ olib, titrlash kolbasiga solinadi.
   
6. 
   3-4 sm³ 1:4 li H₂SO₄ qo’shiladi.
   
7. 
   Kaliy permanganate eritmasi bilan och pushti ranggacha titrlanadi.
   
8. 
   Titrlash natijalari jadvalga yoziladi:
   

№	VH2O2, sm^3	KMnO4, sm^3
	10,00
	10,00

9. 
   Vodorod peroksidning massa ulushi quyidagi formula asosida hisoblanadi:
   

Mashg’ulot-26

Mavzu: Bromatometriya. KBrO₃ standart eritmasini tayyorlash. Nazorat eritmasidagi natriy salitsilat massasini aniqlash.