Toshkent farmatsevtika instituti analitik kimyo kafedrasi

4.Vaziyatli masalalar:

1. 
   MgSO₄· eritmasini alikvota qismiga mosh donasidek hajmda indikator quruq aralashmasidan qo’shib, EDTA bilan titrlaganda indikator rangida keskin o’zgarish bo’lmadi. Buni qanday izohlash mumkin?
   

5.Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar:

1. 
   Komplekson-III va uning kompleksonati grafik formulalarini yozing.
   
2. 
   Xromogen qora deprotonlashgan va metall ionini biriktirgan birikmalarini grafik formulalari va ranglarini ko’rsating
   
3. 
   Kompleksonometrik titrlash ammiakli bufer (pH=8-10) sharoitida olib borishning sababi nima?
   
4. 
   Standart, titrant eritmalarini tayyorlash va standartlash.
   

6.Test topshiriqlari

1. 
   Qattiq suvning o’lchami?
   

A. 3 mg – ekv/l – 6mg ekv/l gacha

B. 1 mg – ekv/l

C. 2 mg – ekv/l

D. 6mg – ekv/l va undan ortiq

2. Kompleksonometriyada reaksiyalarga qo’yiladigan talablar:

1.Metalning trilon B bilan hosil qilgan kompleks birikmasi barqarorligi 10 darajasi 8 dan yuqori bo’lishi kerak

2.Metalning indikator bilan hosil qilgan kompleks birikmasi barqarorligi 10 darajasi 8 dan ortiq bo’lishi kerak

3.Metalning trilon B bilan kompleks qarorligi, metalloxrom indikatori kompleksiga qaraganda yuqori bo’lishi kerak

4.Metalning trilon B bilan kompleks barqarorligi, metalloxrom indikatori kompleksiga qaraganda kichik bo’lishi shart

5.Kompleksonometrik titrlash uchun sharoitning ahamiyati yo’q

6.Kompleksonometrik titrlash kislotali sharoitda olib boriladi

A. 2,4

B. 1,3

C. 1,4,5

D. 3,5
3. Trilon B qaysi elementlar qatori bilan barqaror kompleks birikma hosil qiladi?

1.s-element 2.r-element 3.d-element 4.hammasi bilan

A. 3,4

B. 3

C. 2,3

D. 4
4. Kompleksonometrik usulda ishlatiladigan boshlang’ich modda va ishchi eritmalarni ko’rsating.

1.Mg SO₄ *7N₂O 4.H₄TpB

2.NaCl 5.Cd CO₃

3. Na₂ [H₂Tp B] 6.Mg₃(PO₄)₂

A. 1,3

B. 1,4

C. 3,6

D. 2,4
5. Merkurimetrik titrlash usulida qo’llaniladigan indikatorni ko’rsating.

A. Fe(NCS)₃

B. Na₂ [Fe(CN)₅NO]

C. K₂CrO₄

D. NH₄NCS
6. 0,1 n 100 ml trilon B eritmasini tayyorlash uchun necha gramm tortim olinadi?

A. 3,0

B. 2,0

C. 1,86

D. 1,5
7.Pb(II) ni kompleksonometrik titrlashda reaksiya qanday sharoitda olib boriladi?

A. kuchsiz ishqoriy

B. neytral

C. kislotali

D. ishqoriy
8. Merkurimetrik titrlash qaysi usulga kiradi?

A. kompleksimetrik

B. cho’ktirish

C. redoksimetrik

D. kislota-asos
9. Suvning vaqtincha qattiqligi deb:

A. Suvda erigan Ca⁺² va Mg⁺² ionlarining mg – ekvivalent miqdori bilan belgilanadi

B. Suvda erigan MgCl₂ va CaCl₂ ning mg – ekvivalent miqdori bilan belgilanadi

C. Suvda erigan MgSO₄ va CaSO₄ ning mg – ekvivalent miqdori bilan belgilanadi

D. Suvda erigan Mg(HCO₃)₂ va Ca(HCO₃)₂ ning mg – ekvivalent miqdori bilan belgilanadi
10. Kompleksonometrik titrlashda qaysi indikator qo’llanadi?

A. K₂CrO₄

B. NH₄ Fe (SO₄)₂

C. xromogen kora

D. (NH₄)₂ Fe(SO₄)₂

Laboratoriya ishlarini qadamma-qadam bajarish tartibi

Zarur asbob va reaktivlar:

Reaktivlar:

MgSO₄·7H₂O kimyoviy toza kristallogidrati

1. 
   Trilon B quruq preparati
   
2. 
   Ammiakli bufer eritma
   
3. 
   Xromogen qora indikatorining KCl bilan 1:100 nisbatdagi quruq aralashmasi
   

O’lchov idishlari:

1. 
   O’lchov kolbasi V=250,00sm³
   
2. 
   Trilon eritmasi uchun toza shisha idishlar
   
3. 
   Byuks yoki stakancha
   
4. 
   Voronka V=50sm³
   
5. 
   Byuretkalar V=25sm³
   
6. 
   Titrlash kolbalari 100 sm³
   
7. 
   Tubus distillangan suv bilan
   

Asboblar:

1. 
   Apteka tarozisi toshlari bilan
   
2. 
   Texnik elektron tarozi
   
3. 
   Analitik tarozi toshlar i bilan
   

1-laboratoriya ishi. 250 sm³ 0,05 N MgSO₄·7H₂O standart eritmasini tayyorlash

1. 
   Tortim hisoblanadi
   

Э_MgSO4·7H2O = M /2

1.2. Avvalgi ishlarda bayon etilganidek taqriban 1,5 g tortim apteka tarozisida olingach, stakanchaga solib texnik elektron va analitik tarozilarda tortilib aniq massasi yozib olinadi. Stakancha moddaning yuqi bilan yana tortiladi.

1.3. Modda suvda eritilgach, o’lchov kolbasi belgisigacha suyultiriladi va aralashtiriladi.

1.4. Standart eritmani ekvimolyar konsentratsiyasi aniq tortim bo’yicha quyidagicha hisoblanadi:



2-laboratoriya ishi. Quruq moddadan 0,05 Ntrilon B eritmasidan 150 sm³ tayyorlash

1. 
   Tortim hisoblanadi.
   

2. 
   Keyin apteka tarozisida 1,4 g quruq EDTA kompleksonidan tortib olib toza idishga solinadi.
   
3. 
   150 sm³ distillangan suvda chayqatib eritiladi. Idish sirtiga eritmaning nomi yozib qo’yiladi.
   

Mashg’ulot-31

Mavzu: Suv qattiqligini va nazorat eritmasidagi Pb(II) massasini aniqlash. Mаsаlаlаr yеchish.

Tarqatma qo’llanma tarkibi:

1. 
   Tarqatma qo’llanma maqsadi.
   
2. 
   Mavzuning ahamiyati.
   
3. 
   Laboratoriya mashg‘ulot mavzusini yoritishda qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalar.
   
4. 
   Vaziyatli masalalar.
   
5. 
   Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar.
   
6. 
   Test topshiriqlari.
   
7. 
   Laboratoriya ishlarini qadamma-qadam bajarish tartibi.
   

Mashg’ulotning maqsadi:

Kompleksonometrik titrlashni to’g’ri va qoldiqni titrlash usullari haqida tushuncha hosil qilib nazariy bilimni amalga tatbiq etish. VII bo’lim - cho’ktirish va kompleksonometriya bo’yicha talabalar bilimini test usulida baholash

Mavzuning ahamiyati:

Mavzu 30-mashg’ulotda boshlangan bo’lib, uning ahamiyati va mutaxassislik fanlari bilan bog’lanish jihatlari hamda kompleksonometrik titrlashning tub mohiyati avvalgi mashg’ulotda berilgani sababli bu yerda qaytarilmadi.

3. Laboratoriya mashg‘ulot mavzusini yoritishda “Nima uchun”

pedagogik texnologiya usullaridan foydalaniladi.