Тошкент фармацевтика институти

Иккиламчи манбалар 
– бирламчи ахборот манбаларидаги 
маълумотларни баѐн қилиш, таҳлил қилиш, умумлаштириш асосида 
тузилган ҳужжатлар. Шундай қилиб, иккиламчи ҳужжатлар бирламчи 
ахборот ҳужжатларига таҳлилий-синтетик ѐки библиографик ишлов бериш 
натижасида олинган махсус ахборот манбаини ташкил этади. Мазкур 
гуруҳга реферат, рефератив мақола, библиографик карточка, аннотация, 
автореферат ва бошқалар киради.
Иккиламчи ҳужжатлар иккита асосий функцияни бажаради: 

истеъмолчиларга бирламчи ҳужжатлар пайдо бўлганлиги ҳақида тезкор 
хабар бериш; 

бирламчи ҳужжатлар мазмунини қисқача кўринишда баѐн қилиш
16
. 
 
16
Д.Т.Саипова. «Фармацевтик менежмент» фанидан ўқув-услубий кўрсатмалар тўплами. – 
Тошкент-2011. – 187 бет. 

---

101 
Фармацияда ахборот билан ишлаш жараѐнлари 
Фармацияда ахборот билан ишлаш жараѐнлари деганда фармацевтик 
ахборотни тўплаш, ишлов бериш, сақлаш ва истеъмолчиларга етказиб 
бериш каби босқичлар тушунилади.
Ахборот билан ишлашнинг энг асосий босқичи уни қайта ишлаш, яъни 
уни таҳлил қилган ҳолда ишлов бериб, фойдаланувчилар учун қулай бўлган 
шаклга келтиришдир. Бубосқич
ахборотга таҳлилий-синтетик ишлов 
бериш 
деб аталиб
, у
нинг бир нечта асосий турлари мавжуд: 

библиографик рўйхат тузиш; 

аннотациялаш; 

рефератлаш; 

шархларни тузиш; 

бир тилдан иккинчисига таржима қилиш; 

индекслаш. 
Ахборотга таҳлилий-синтетик ишлов беришнинг энг кўп тарқалган 
турига библиографик рўйхат тузиш кириб, бу қайта ишлаш натижасида 
иккиламчи ҳужжат – библиографик рўйхат шаклланади. 
Библиографикрўйхат
— ҳужжатни тавсифлаш ва ҳужжатни 
идентификациялаш учун зарур ва етарли бўлган библиографик 
маълумотларнинг маълум қоидалар бўйича келтирилган йиғиндисидир. 
Ҳужжатнинг библиографик рўйхатини тузиш белгиланган тартибда 
стандарт билан тасдиқланган ва фаолият соҳасидан қатъий назар ҳар қандай 
мутахассис учун мажбурий бўлган умумий қоидалар ва талаблар мавжуд 
бўлиб, уларга асосан библиографик рўйхатда муайян кетма-кетликда 
жойлашган мажбурий элементлар бўлишини ва шартли ажратиш белгилари 
қўлланишини тақозо этади. 
Мажбурий элементларга қуйидагилар киради: 
• бош сатр — муаллифнинг (муаллифларнинг) фамилияси, исми, шарифи 
ѐки муаллифлар жамоасининг номи (ташкилотнинг номи ва ҳ.); агар 
муаллифларнинг сони учтадан кўп бўлмаса уларнинг рўйхати 
библиографик рўйхатнинг бошида келади; 
• сарлавҳа — ҳужжатнинг номи; агар муаллифларнинг сони тўрт ва ундан 
ортиқ бўлса, у библиографик рўйхатнинг бошида келади; 
• хужжатнинг нашрига оид маълумотлар — нашр қилиш жойи, шаҳар, 
нашриѐтнинг , нашр қилинган йили; 
• миқдорий тавсифлар — том ѐки журналнинг номери, саҳифаларининг 
сони. 
Мажбурий элементлар хар қайси библиографик рўйхатда келтирилади. 

---

102 
Библиографик рўйхатнинг элементлари, ҳамда элемент ичидаги аниқ 
тавсифлар шартли ажратиш белгилари: нуқта, вергул, икки нуқта, тире, 
битта ѐки иккита эгри чизиқ ѐрдамида ажратилади (Мисол - ушбу 
мавзунинг оҳирида келтирилган адабиѐтлар рўйхати).