Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Shodmonov E.  Mamlakatni modemizatsiyalash jarayonida iqtisodiyotni 

muvozanatli va mutanosibli rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari.  Monografi- 

ya. Toshkent: Iqtisod-moliya, 2010.  13 b.

507

---

umumiy iqtisodiy muvozanat ta’minlanishi uchun yalpi talab va yalpi 

taklif nafaqat qiymat, balki naflilik jihatidan ham o ‘zaro tenglashgan 

bo‘lishi lozim.

Naflilik -  bu ne’matlaming inson ehtiyojini qondira olish xususi- 

yati, iste’mol qiymatining namoyon bo‘lishi shaklidir. Yalpi talab va 

yalpi taklifning naflilik jihatidan tarkibi -  bu jamiyatdagi mavjud ta- 

lablarga turi, miqdori va sifati bo‘yicha mos keluvchi tovar va xizmat­

lar majmui hisoblanadi. Agar iqtisodiyotda A, V, S va boshqa turdagi 

tovarlardan talabga yetarli qiymatda Yaratilgan b o isa, biroq ulaming 

har biri bo‘yicha miqdor va sifat jihatidan alohida talab qondirilmasa& 

u holda umumiy muvozanat ta’minlangan deb boim aydi. 

д teng-

Lekin  milliy  iqtisodiyot  darajasidagi  tovar  va  xizi 

ning  yalpi  talab  yoki  yalpi  taklif sifatidagi  yaxlit  miqdorini  hi,  uni 

ko‘rsatkichlar (tonna, kilometr, kubometr, litr va h.k.) orqali ifi>iSusiy 

boim aydi.  Mazkur  ko‘rsatkichlaming  naflilik  miqdorini  faqat  bir 

xil ko‘rsatkichga keltirib, pul ko‘rinishida umumlashtirish va o‘zaro 

tengligini  taqqoslash  hozirgi  davrda  bu  boradagi  to‘g‘ri  va  yagona 

yoidir. Faqat bunda naflilik hamma tovar va xizmatlar turlari bo‘yicha 

o‘zgarmas,  ya’ni  taqqoslama  narxlarda  hisoblanishi  lozim.  Chunki 

o‘zgarmas  narxlarda  hisoblanib,  pulda  ifodalangan  ko‘rsatkichlar 

naflilikning o ‘zgarishini, ya’ni o'sishini yoki kamayishini ko‘rsatadi.

Fikrimizcha,  iqtisodiy muvozanatlikning  iqtisodiy kategoriya  sifati­

dagi mazmunini ochib berishda uning amal qilishining asosiy tamoyilla- 

rini ma’lum tizimga keltirish maqsadga muvofiq hisoblanadi (18.2-rasm).

Iqtisodiy muvozanatning  iqtisodiy jarayon va hodisalar ikki yoki 

bir  necha  tomonining  bjr-biriga  tengligi  sifatida  qaralishini  ham 

u-ning asosiy tamoyillaridan biri sifatida baholash mumkin.

Muvozanatlik holati ham iqtisodiyotdagi boshqa voqea, hodisa va 

jarayonlar kabi doimo harakatda, o‘zgarishda va rivojlanishda boiadi. 

Shuning  uchun  muvozanatlikning  vaqti-vaqti  bilan  izdan  chiqib  va 

yana qayta tiklanib turishi ham uning muhim tamoyillaridan biri deb 

hisoblanadi.  Boshqacha  aytganda,  qandaydir  holatda  muvozanat­

lik mavjud deb  faraz qilish mumkin b o isa, u tez-tez o‘zgarib turadi 

hamda yana shunday tezlik bilan qayta tiklanadi. Bu jarayonni muvo­

zanatlik nuqtasi atrofidagi tebranish sifatida tasaw ur etish mumkin.