Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Milliy istiqlol  g ‘oyasi:  asosiy tushuncha va tamoyillar. — Т.:  «Yangi asr 

avlodi», 2001, 62-bet.

652

---

arga ustunlik beriladi.  U davlatning pul-kredit va byudjet siyosatida 

o‘z ifodasini topadi.

Pul-kredit siyosatining asosiy vositalari quyidagilardan iborat bo‘ladi:

-  hisob stavkasini tartibga solish;

-   moliya-kredit  muassasalarining  Markaziy  bankdagi  zaxiralari 

minimal hajmini o‘matish va o‘zgartirish;

-  davlat muassasalarining qimmatli qog‘ozlar bozoridagi operatsi- 

yalari (davlat obligatsiyalarini chiqarish, ulami sotish va to‘lash).

Davlat bu dastaklar yordamida ruoliya bozorida talab va taklif nis- 

batini  kutilgan  yo‘nalishda  o‘zgartirishga  harakat  qiladi.  Jumladan, 

ssudaga  beriladigan  pul  miqdorini  o‘zgartirish  uchun  foiz  stavkasi 

vositasidan  foydalanadi.  Davlat  kreditga  bo‘lgan  talab  va  taklifini 

Markaziy bank orqali quyidagi yo‘llar bilan o‘zgartiradi. Birinchidan, 

davlat Markaziy bank ehtiyojlari orqali banklar mablagiarining qarz- 

ga  beriladigan  va  zaxirada  turadigan  qismlari  ulushini  o‘zgartiradi. 

Natijada  qarzga beriladigan pul miqdori  o‘zgaradi,  ya’ni uning  tak­

lifi oshsa,  foiz kamayadi,  aksincha u kamaysa, foiz oshadi. Foizning 

kamayishi  kredit  olishga  intilishni  kuchaytiradi  va  bu  investitsiya 

faolligi orqali iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiradi. Ikkinchidan, Marka­

ziy bank boshqa banklarga past  foiz  stavkasida qarz berib,  ulaming 

kreditlash  ishida  faol  qatnashib,  iqtisodiy  o‘sishiga  ta’sir  qilishini 

ta’minlaydi.  Uchinchidan,  davlat Markaziy bank orqali xazina maj­

buriyatlarini  tarqatadi,  o‘z  obligatsiyalarini  sotadi  yoki  qimmatli 

qog‘ozlarini sotib oladi. Natijada taklif etilgan pul miqdori o‘zgarib, 

bu  foizga ta’sir etadi.  Davlatning pulga  boigan  talab  va  taklifini