Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

To‘g‘ri  xarajatlar  -   mahsulot  tannarxiga  bevosita  qo‘shilib, 

uning tarkibiga kiradigan xarajatlar.

Egri xarajat -  mahsulot tannarxiga ustama bo‘lib, narxda aks eta­

digan xarajatlar.

Iqtisodiy yoki sof foyda -  yalpi pul tushumidan barcha xarajatlar 

chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismi.

Foyda normasi -  foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga 

bo‘lgan nisbatining foizdagi ifodasi.

Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar

1.  Ishlab chiqarish sarf-xarajatlarining mohiyatini va tarkibini tu­

shuntiring.

2.  Ichki va tashqi xarajatlar o‘rtasidagi  farq nimadan iboratligini 

misol orqali tushuntiring.

3.  0 ‘rtacha doimiy,  o‘zgaruvchi  va umumiy  xarajatlarning  maz­

muni hamda ulaming ahamiyatini tushuntirib bering.

6. Foydaning mazmuni va manbaini tushuntiring.

7.  Iqtisodiy  foyda  va  buxgalteriya  foydasining  farqi  nimada? 

Ulaming shakllanish tartibini tushuntirib bering.

8. Yalpi foydaning taqsimlanish tartibini tushuntirib bering. Mulk­

chilik  va  xo‘jalik  yuritish  shakllarining  turliligi  foydaning  taqsim­

lanish tartibiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?

9. Foyda massasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillami izohlab bering.

10. Ishlab chiqarish resurslari tarkibidagi quyidagi o‘zgarishlardan 

qaysilari uzoq muddatli davrdagi xarajatlarga kiradi:

a) kompaniya neftni qayta ishlovchi yangi uskunani o‘matadi;

b) korxona yana 200 ishchini yollaydi;

v)  fermer  o‘z  uchastkasida  qo‘llaniladigan  o‘g‘it  miqdorini 

ko‘paytiradi;

339

---

g) fabrilcada uchinchi smena joriy qilinadi.

11.  Sarflaming  quyidagi  turlari  xarajatlaraing  gaysi  turkiuniga 

tegishli  ekanligini  aniqlang:  mahsulot  reklamasjga  sarflaf,  korxona 

chiqargan  zayomlar  bo‘yicha  foiz  tpUovlari;  xqrnra§liyoga  sarflar, 

ko‘chmas mulkka soliq to‘Jpylari, jjosjiqaniv xodimlari niaostu;  ish- 

cfeilarga ish haqi taUQvlw; amorfertsiya 

ajwtmasi.

12