Toshkent davlati nizami pedagogik universiteti

1-MAVZU. MADANIYaTShUNOSLIK FANINING PREDMETI VA VAZIFALARI. «MADANIYaT» TUShUNChASI TALQINI.


Rejasi:
1. “Madaniyatshunoslik” fanining predmeti, ob’ekti va vazifalari.
2. Madaniyat tushunchasi. Mаdаniyatning tаrkibiy qismlаri, asosiy qonuniyatlari.
3. Madaniyatning inson va jamiyat hayotidagi o‘rni.
4. Madaiyatshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqadorligi.


Maqsad: madaniyatshunoslik fani va uning usullari haqida bilimlarni o'zlashtirish.
Tayanch tushunchalari: madaniyat, ma’naviyat, individium, sotsium, qonuniyat, ziyolilik, intellekt, funksiya, mentalitet.
Kutilayotgan natijalar: talabalar "Kulturologiya" fanining umumlashtirilgan mazmuni va uning usullarini bilishlari kerak.
Ma'ruzaning mazmuni. Madaniyatshunoslik jamiyat madaniy taraqqiyotining umumiy qonuniyatlarini o‘rganuvchi fan bo‘lib, insoniyat yaratgan barcha madaniy bilimlar va qadriyatlar uning manbai bo‘lib xizmat qiladi. Madaniyatshunos fanining asosiy vazifasi insonning oila, tabiat va jamiyat bilan hamkorlikdagi faoliyatini hamda kishilarning ma’naviy va ma’rifiy faoliyatlariga oid barcha jarayonlarni tadqiq qilishdan iboratdir. Uning tadqiqot manbai bo‘lib:

• 
  insoniyat tomonidan yaratilgan san’at turlari;
  
• 
  kishilarning o‘zaro muomala vositasi bo‘lgan til;
  
• 
  jamiyat boyligi va mezoni bo‘lmish bilim;
  
• 
  ijtimoiy munosabatlar va ijtimoiy tashkilotlar;
  
• 
  jamiyatda sodir bo‘luvchi demografik va etnik jarayonlar xizmat qiladi.
  

Madaniyatshunoslik umumnazariy fan hisoblanib, uning o‘ziga xususiyati – insonning madaniy hayoti jarayonini tartibli tizimga solishdan iboratdir. Bundan tashqari, madaniyatshunoslik fani gumanitar bilimlarni o‘zida mujassamlashtirganligi tufayli bilishning murakkab ob’ekti ham hisoblanadi.
Madaniyat – bu insonlarning ijodiy faoliyati tufayli yaratilgan moddiy va ma’naviy boyliklar majmuini ifodalashdan tashqari, o‘zida jamiyatning taraqqiyot darajasini ham aks etdiradi, ya’ni jamiyatdagi bilim, mezon va qadriyatlarning yig‘indisi madaniyatda gavdalanadi. Madaniyatni o‘rganishda ob’ektiv qonuniyatlar, hodisalardagi o‘zaro bog‘liqlik haqidagi an’anaviy tasavvurlardan ham foydalanish mumkin. Madaniyatga sistemali yondashuv, uning bir-biriga ta’sir etuvchi turli sohalarining o‘ziga xos xususiyatlarini yaxlit tasavvur qilish imkoniyatini beradi. Madaniyatga sistemali yondashuv tadqiqotning juda ko‘p uslublaridan foydalanish asosida kishilarning hayot faoliyatlarini atroflicha va xolisona o‘rganish imkonini beradi. Bu ayrim uslublar bilan olingan natijalarni boshqalariga qarama-qarshi qo‘ymasdan va mutlaqlashtirmasdan xulosa chiqarishga asos bo‘ladi.
Tadqiqotlar jarayonida madaniyat sohalari, madaniyat institutlari tashkil topib, ular aniq tuzilma va vazifalarga ega bo‘lgan holda ijtimoiy munosabatlar tamoyili, kommunikatsiya, madaniy namunalarni tashkil qilgan madaniyat tizimini shakllantiradilar.
Madaniyatshunoslik fanining quyidagi bo‘limlari mavjud: