Toshkent davlat yuridik

Bitimlarning muddatlari va shartli bitimlar


Huquq subyektlari oʻrtasida tuziladigan bitimlar muayyan
muddatlarda ijro etiladi va bekor boʻladi.
Agar bitimda huquq va majburiyatlarning vujudga kelishi yoki bekor
boʻlishi vaqti koʻrsatilgan boʻlsa, bitimlar muddatli hisoblanadi.
Bitimlarda muddatlar quyidagicha:
a) ma’lum kun, oy, yil bilan (masalan, 2005 yil 15 sentyabr);
b) ma’lum vaqtning oʻtishi bilan (masalan, bir yarim yildan keyin
oʻtishini koʻrsatish);


v) ma’lum bir voqea yuz berishi (masalan, daryo orqali yuk tashish–
muz erishi) bilan belgilanadi.


Agar bitimda uning ijro etilish muddati koʻrsatilmagan boʻlsa,
bunday bitim muddatsiz hisoblanadi.
Huquq va majburiyatlarning kelib chiqishi noma’lum boʻlgan
holatning yuz berishi yoki bermasligi hisobga olingan holda tuzilgan
bitimlar shartli bitimlar deyiladi.
Shartli bitim deb, taraflar oʻrtasida tuziladigan bitimning amalga
oshirilishi yoki bekor boʻlishi, biror-bir shartga bogʻlab qoʻyilishiga
aytiladi. Shartli bitimlar ikki xil koʻrinishda boʻladi:
a) sharti kechiktirilgan;


b) bekor boʻlish sharti bilan tuzilgan bitimlar.


Agar taraflar huquq va burchlarning kelib chiqishining yuz berishi
yoki bermasligi noma’lum boʻlgan holatga bogʻliq qilib qoʻysalar, bitim
sharti kechiktirish sharti bilan tuzilgan hisoblanadi
Agar tarafning huquq va burchlari bekor boʻlishining yuz berishi
yoki bermasligi noma’lum holatga bogʻliq qilib qoʻysalar, bunday bitim
bekor boʻlish sharti bilan tuzilgan bitim hisoblanadi.


Bitim shakllari


Bitim shakli - erkni bayon etish usulidan iborat. Erk ogʻzaki, yozma va
boshqa usullarda bayon etilishi mumkin. Shunga koʻra bitim ham tegishli
shakllardan iborat. Bitimni shakli uni haqiqiy deb hisoblash (FKning 354,


3


66-m. m), taraflar oʻrtasida nizo kelib chiqqan taqdirda, ularning huquq


va burchlarini isbotlash uchun yuridik ahamiyatga ega.


1


15





Jeton, patta yoki odatda, qabul qilingan boshqa belgi berish bilan
tasdiqlangan bitim, agar qonun hujjatlarida boshqacha tartib belgilangan
boʻlmasa, ogʻzaki shaklda tuzilgan bitim hisoblanadi. Yozma shaklda
tuzilgan shartnoma bajarishga qaratilgan bitimlar, agar qonun hujjatlari va
shartnomaga zid boʻlmasa, taraflarning kelishuviga muvofiq ogʻzaki
tuzilishi mumkin.


Qonunda indamasdan, sukut saqlash orqali ham bitim tuzilishi
mumkinligi nazarda tutiladi. Bu holda xalqimizning qadimdan mavjud


“


sukut – rozilik alomati” qoidasi amal qiladi.
Yozma shaklda tuziladigan bitimlar ikki turga:
a) oddiy yozma;


b) notarial idoralarda, shuningdek qonunda nazarda tutilgan hollarda,


boshqa organlarda tasdiqlanadigan bitimlarga boʻlinadi.
Oddiy yozma bitim bitimning shartlarini oʻz ichiga olgan va taraflar
(yoki bir taraf) tomonidan imzolangan hujjatga aytiladi. Bitimlar quyidagi
hollarda oddiy yozma shaklda tuziladi:


1


) yuridik shaxslarning oʻzaro va fuqarolar bilan tuziladigan bitimlari


(chunki yuridik shaxslar mavzusida aytganimizdek, yuridik shaxslarning
mulki va mablagʻlari uning balansida aks ettirilishi kerak.


2


) fuqarolar oʻrtasidagi belgilangan eng kam oylik ish haqining oʻn


baravaridan ortiq summadagi bitimlar, qonunda belgilangan hollarda esa
bitim summasidan qat’i nazar boshqa bitimlar.
Tashkilotlar tomonidan tuziladigan yozma bitimlarda mazkur
tashkilot rahbarining imzosi va muhri boʻlishi lozim.