Toshkent davlat yuridik

Davlat qimmatli qog‘ozlari – O‘zbekiston Respublikasining g‘azna
majburiyatlari va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi vakolat
bergan organ tomonidan chiqarilgan obligatsiyalar, shuningdek
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining obligatsiyalari.
O‘zbekiston Respublikasining g‘azna majburiyatlari – emissiyaviy
qimmatli qog‘ozlar egalari O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjetiga
pul mablag‘lari kiritganligini tasdiqlovchi va bu qimmatli qog‘ozlarga
egalik qilishning butun muddati mobaynida qat’iy belgilangan daromad
olish huquqini beruvchi emissiyaviy qimmatli qog‘ozlar.
Qimmatli qog‘ozlarga doir fyuchers – qimmatli qog‘oz bo‘lib, u
o‘zida nazarda tutilgan muddatda qimmatli qog‘ozlarning muayyan sonini
qat’iy belgilangan narxda sotib olish yoki sotish majburiyatini tasdiqlaydi.
Chek – chek beruvchining chekda ko‘rsatilgan summani chek
saqlovchiga to‘lash haqida bankka hech qanday shart qo‘yilmagan
topshirig‘i mavjud bo‘lgan qimmatli qog‘oz. Chek bo‘yicha pul chek
beruvchining mablag‘lari hisobidan to‘lanadi.
Qonunda qimmatli qog‘ozlar jumlasiga boshqa hujjatlar ham
kiritilgan (omonat daftarchasi – fuqaro bilan bank omonati shartnomasini
tuzish rasmiylashtirilgan hamda uning hisobvarag‘ida omonat bo‘yicha pul
mablag‘lari harakatini tasdiqlaydigan hujjat; konosament – yukni
tashishga qabul qilinganligi va tashuvchining yukni oluvchiga yetkazish
majburiyatini tasdiqlovchi hosilaviy qimmatli qog‘oz).
Ishlar va xizmatlar – fuqarolik huquqining obyekti sifatida.
Ko‘rsatiladigan xizmatlar va bajariladigan ishlar ham fuqarolik huquqining
obyektlaridir. Manbalarda ishlar va xizmatlar moddiy ne’matlar tarkibiga
kiritiladi¹. Fuqarolik-huquqiy munosabatlar bu ikki obyektining o‘zaro
farqi shundaki, mazkur obyekt bilan bog‘liq huquq va majburiyatlarni
amalga oshirish natijasida ashyoviy-moddiy ko‘rinishga ega bo‘lgan
natijaning yaratilishidir. Agar moddiy natija yaratish maqsadida
munosabatga kirishilsa – u ish sifatida, moddiy narsa yaratishni maqsad
qilib qo‘ymasa – xizmat deb baholanadi. Shu sabab ham ish bajariladi,
xizmat esa ko‘rsatiladi.


1


Раҳмонқулов Ҳ. Фуқаролик ҳуқуқининг объектлари. –Т.: ТДЮИ, 2009. Б.11.


1


07





Asosan fuqarolik-huquqiy munosabatlarda tuziladigan pudrat
shartnomalarining predmeti ishlar bilan bog‘liq bo‘ladi va pudrat
shartnomasi tushunchasi berilganda ushbu obyekt turiga alohida e’tibor
qaratiladi.
FKning 631-moddasiga asosan pudrat shartnomasi bo‘yicha bir taraf
(pudratchi) ikkinchi taraf (buyurtmachi)ning topshirig‘iga binoan ma’lum
bir ishni bajarish va uning natijasini buyurtmachiga belgilangan muddatda
topshirish majburiyatini oladi, buyurtmachi esa ish natijasini qabul qilib
olish va buning uchun haq to‘lash majburiyatini oladi.
Fuqarolik huquqi obyekti sifatida ishlardan farqli ravishda aloqa,
axborot, tibbiyot, veterinariya, auditorlik, advokatlik, repetitorlik,
qo‘riqlash, saqlash, yo‘lovchi, yo‘lovchi, bagaj va yuk tashish, transport
ekspeditsiyasi, ta’lim bilan bog‘liq munosabatlarda xizmat ko‘rsatiladi va
ular moddiy ne’mat yaratilishini nazarda tutmaydi.
Xizmat ko‘rsatish tufayli, masalan, repetitorlik xizmati tufayli ilm-
ma’rifat o‘quvchiga singdiriladi, sayyohlik xizmati tufayli sayyohlarga
tegishli xizmat ko‘rsatiladi. Yo‘lovchi tashish shartnomasi bo‘yicha
tashuvchi yo‘lovchini, yo‘lovchi bagaj topshirgan bo‘lsa, bagajni ham
belgilangan manzilga eltib berish hamda bagajni olishga vakolat berilgan
shaxsga topshiriladi.