Toshkent davlat yuridik universiteti

 
oilaviy korxona ishtirokchilari tomonidan uning ustav fondiga 
kiritiladigan mol-mulkdan; 

 
qarz mablag‘lari va kreditlar hisobiga olingan mol-mulkdan; 

 
tovarlarni realizatsiya qilishdan, ishlar bajarishdan, xizmatlar 
ko‘rsatishdan olingan va oilaviy korxonani rivojlantirishga yo‘naltirilgan 
daromadlardan, shuningdek, bu daromadlar hisobiga olingan mol-
mulkdan; 

 
qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa mablag‘lardan tarkib 
topadi. 
Davlat va jamoat tashkilotlarining mol-mulkidan foydalanish asosida 
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish qarz (kredit) berish shaklida ham 

---

101 
ro‘y beradi. Tadbirkor o‘z faoliyatini boshlash davrida yoki amalga 
oshirish jarayonida qo‘shimcha pul mablag‘lariga muhtoj bo‘lib qolishi 
mumkin. Bunday muhtojlikdan qutulish uchun u tegishli banklardan o‘z 
vaqtida qaytarib berish sharti bilan qarz (kredit) oladi. 
Oʻzbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati 
to‘g‘risida”gi 
qonuniga 
muvofiq 
tadbirkorlik 
faoliyati 
bilan 
shug‘ullanuvchi har bir fuqaro, jamoa (shirkat), tashkilot, ya’ni 
tadbirkorlar pul mablag‘lariga bo‘lgan ehtiyojni tegishli banklardan 
olinadigan qarz (kredit)lar hisobiga qanoatlantirishlari mumkin. 
Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun iqtisodiy asos mulk 
hisoblanadi. Tadbirkor o‘z faoliyatini mol-mulkka nisbatan huquq subyekti 
sifatida amalga oshirishi, shuningdek, bunday huquq subyekti bo‘lmasdan, 
boshqalar, ya’ni davlat va jamoat tashkilotlariga tegishli bo‘lgan mol-mulk 
asosida faoliyat yuritishi mumkin. Tadbirkor mulk huquqi subyekti 
bo‘lmagan taqdirda boshqalarning mulkiga nisbatan xo‘jalik yuritish va 
operativ boshqarish huquqiga asosan faoliyat yuritadi. Xo‘jalik yuritish va 
operativ boshqarish huquqining mazmuni 
Fuqarolik kodeksining 71,72, 76
, 
178, 181-moddalarida
belgilangan. 
Xususiy korxonaning mol-mulki natsionalizatsiya 
qilinmaydi, qonunda nazarda tutilgan hollar bundan 
mustasno. Xususiy korxonaning mol-mulki rekvizitsiya 
qilinmaydi, xususiy korxonaning mulkdoriga rekvizitsiya 
qilinayotgan mol-mulkning bozor qiymatiga muqobil 
kompensatsiyasi to‘lanadigan tabiiy ofatlar, avariyalar, 
epidemiyalar, epizootiyalar va favqulodda tusdagi boshqa 
holatlar bundan mustasno. 

---

102 
Xo‘jalik yuritish yoki operativ boshqarish huquqiga ega bo‘lgan 
tadbirkor o‘z faoliyatini mulkdor tomonidan belgilangan doirada amalga 
oshirishi lozim. Shunday ekan tadbirkor unga berilgan huquqlarni amalga 
oshirishda faqat o‘zining erki va manfaati emas, balki mulkdorning erki va 
manfaatlarini ham hisobga olgan holda harakat qiladi. Mulkka nisbatan 
xo‘jalik yuritish yoki operativ boshqarish huquqiga ega bo‘lgan tadbirkor 
foyda olish maqsadida turli xo‘jalik faoliyati bilan shug‘ullanadi, bu 
borada erkin tashabbus ko‘rsatib harakat qiladi, o‘z faoliyatining natijalari 
va majburiyatlari boʻyicha shaxsan o‘zi javobgar bo‘ladi. 
Har qanday shakldagi tadbirkorlik, birinchidan, mulk egasining ishlab 
chiqarish jarayonida shaxsan bevosita ishtirok etishi, ikkinchidan, boshqa 
fuqarolarning mehnatini qo‘llash, ya’ni undan foydalanishga asoslangan 
bo‘lishi mumkin. Tadbirkorlik shaxsan mulk egasining o‘zining mehnatda 
qatnashishiga yoki yollanma mehnat foydalanishda, shuningdek, o‘zining 
hamda yollanma mehnatning birgalikda qo‘shib amalga oshirilishiga 
asoslangan bo‘lishi mumkin.