Тошкент давлат юридик университети

“Yo‘qolish xavfi ostida bo‘lgan yovvoyi flora va fauna turlari bilan 
xalqaro savdo qilish to‘g‘risida”gi Konvensiya
ni imzolash tashabbusi 
bilan chiqdi. Konvensiya 1973-yil Vashingtonda imzolandi, hozirda unga 
100 dan ziyod mamlakatlar qo‘shilgan. Ushbu hukumatlararo kelishuv 
kamyob turlar bilan xalqaro miqyosda savdo qilishni qattiq nazorat ostiga 
olish imkonini berdi. 
1963-yildagi “Faktlar Qizil kitobi”
o‘zining 
muhimligi va o‘ziga xos himoyachi sifatida ekanligi bilan nufuzi ortib, 
turli ko‘rinish va ahamiyatiga ko‘ra takomillasha bordi.
O‘rmonlardan foydalanishda Germaniya 
tajribasiga nazar solsak, 
avvalo, o‘rmon xo‘jaligi va yog‘ochni qayti ishlash Germaniya 
iqtisodiyotining muhim sohalaridan biri bo‘lib sanaladi. Unda PEFC va 
FCS tizimlari buyicha 70% dan ortiq o‘rmonlar sertifikatlashtirilgan. 
Qayta ishlanadigan xomashyo resursi 185 mingta yog‘ochni qayta ishlash 
va o‘rmon sanoati korxonalarini barqaror ish yuritishiga yo‘l qo‘yadi, 
ularda 1,3 mln dan ko‘proq kishi ish bilan band bo‘lib hisoblanadi. Ushbu 
ko‘rsatkichlar Germaniya o‘rmon iqtisodiyotini avtomobil, kimyo va 
mashinasozlik sohalari bilan bir darajaga qo‘yadi. 
Germaniyada 
o‘rmon 
xo‘jaligining 
federativ 
boshqaruvi 
(Bundesforstverwaltung) Germaniya moliya vazirligining tuzilmasiga 
kiritilgan. Ammo Federatsiya subyektlarida o‘rmon boshqaruviga har xil 
organlar bo‘ysinadi. Bular Atrof-muhit vazirligidagi o‘rmon direksiyasi, 
yoki Qishloq xo‘jaligi va hukumat yerlarining o‘rmonlari vazirligidagi 
o‘rmon xo‘jaligi boshqaruvidir. O‘rmonchilikka ixtisoslashgan ilmiy-
tadqiqot institutlar bo‘lsa, istemolchi, oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi 
vazirligiga kiritilgan. Markaziy o‘rmon boshqaruvi bo‘yicha davlat 
organing bo‘ysinuvida o‘ziga xos xususiyat, ya’ni davlatning hamma 
federativ ko‘chmas mulki Moliya vazirligining nazorati ostidadir. Shu 
sababdan milliy qonunchilik tomonidan ko‘chmas mulk toifasiga kiradigan 
76
Борейко В.Е. История охраны дикой природы в США. – Киев: Киевский эколого-культурный центр, 2008. – 
С. 35–36. 

---

234 
o‘rmon va o‘rmonlardan bo‘shagan federativ yerlar, Moliya vazirligining 
Federal o‘rmon xo‘jaligi boshqaruvi tomonidan boshqariladi. 
Germaniya o‘rmon fondi yerlaridan foydalanishning yana bir o‘ziga 
xos xususiyati bu o‘rmondan foydalanuvchilar hisoblanadi. O‘rmon 
foydalanuvchilari sifatida o‘rmon sanoati vakillari, o‘rmon xo‘jaliklari va 
dam oluvchilar bilan birgalikda Germaniya Qurolli kuchlari (Bundesver), 
hamda shu yerdagi boshqa davlatlarning harbiylari ham foydalanuvchilar 
sifatida e’tirof etiladi. 
Polsha 
o‘rmon fondi 8 452 ming gani tashkil qiladi. Polsha o‘rmon 
fondi ikkita guruhga bo‘lingan. Birinchi guruhga alohida xalq-xo‘jaligiga 
xizmat qiladigan o‘rmonlar kiradi. Bularga tuproqni saqlovchi, suvni 
muhofaza qiluvchi, dam olish – kurort, yashil xududlar, ko‘riqxonalar 
kiradi. Ushbu o‘rmonlar taxminan 20% maydonni egallaydi. Ikkinchi 
guruh o‘rmonlari 80% ni tashkil etadi va bir paytning o‘zida suvni 
muhofaza qilish vazifasini bajaradi. Polshada o‘rmon xo‘jaligi 
boshqaruvini O‘rmon xo‘jaligi va yog‘ochni qayta ishlash sanoati vazirligi 
olib boradi. Uning tarkibiga O‘rmon xo‘jaligi bosh boshqarmasi va 
yog‘ochni qayta ishlash sanoati bosh boshqarmasi kiradi. O‘rmon xo‘jaligi 
bosh boshqarmasining tasarrufiga ko‘p hajmdagi ishlar, jumladan, 
o‘rmonlarni o‘stirish (yetishtirish), yog‘och tayyorlash, o‘rmon yo‘llarini 
qurish, botqoqlangan o‘rmonlarni quritilishi kabilarni amalga oshiradi. 
Viloyatlarda o‘rmon xo‘jaligi o‘rmon xo‘jaligining viloyat boshqarmalari 
tomonidan boshqariladi. Ularga har biri 7–10 ga lik mingga yaqin o‘rmon 
xo‘jaliklari bo‘ysunadi. Ular xar birining o‘rtacha maydoni ming ga lik 
7 mingta o‘rmon xo‘jaliklarini boshqaradi. Oxirgi yillarda Polshada 
ommaviy hordiq uchun rekratsion o‘rmonlarga keng yerlar ajratildi. 
Hozirda ularning maydoni 1,2 mln. ga dan oshgan (18% atrofida). Bular 
11 milliy bog‘lari, tabiat yodgorliklari, 450 ta shu maqsaddagi 
qo‘riqxonalar shular jumlasidandir.