Тошкент давлат юридик университети

Turkmaniston
ning 1993-yil 28-dekabrdagi “O‘simlik dunyosidan 
foydalanish va muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuniga muvofiq, o‘simlik 
dunyosi tabiiy holatda davlatning mulki hisoblanadi, mahalliy ijro 
hokimiyati o‘simlik dunyosi obyektlaridan foydalanish bilan bog‘liq 
munosabatlarni tartibga solish masalalari bo‘yicha vakolatlarni amalga 
74
Шахрай И.С. Становление законодательства Республики Беларусь о растительном мире // Экологическое 
право (РФ). – 2005. – № 5. – С. 29–33. 
75
Шевердина И. Правовая охрана растительного мира в населенных пунктах Украины // Legea si Viata. – 2014 
(апрель). – С. 154–155. 

---

232 
oshiradi. 
Qonunning 
16-moddasiga 
muvofiq 
o‘simlik dunyosi 
obyektlarining mulkdori va foydalanuvchilari zimmasiga quyidagi 
majburiyatlar belgilangan: ularga taqdim etilgan o‘simlik dunyosi 
obyektlaridan o‘zboshimchalik bilan foydalanish va boshqa qonun 
buzilishlaridan 
muhofaza 
qilish; 
tabiiy 
o‘simlik 
jamoalarida 
yong‘inlarning vujudga kelishi va tarqalishining oldini olish, ularni 
aniqlash va bartaraf etish, shuningdek zarur hollarda yong‘inni o‘chirish 
uchun tegishli davlat organlarini belgilangan tartibda jalb qilish; muhofaza 
etiladigan tabiiy hududlarga nisbatan belgilangan cheklash va ta’qiqlarga 
rioya etish; Qizil kitobga va Tabiatni muhofaza qilish xalqaro ittifoqi Qizil 
kitobiga kiritilgan o‘simlik dunyosi obyektlarini muhofaza qilish tartibiga 
amal qilish va b. 
Yaponiya 
davlatida qabul qilingan “Atrof-muhit muhofazasi 
to‘g‘risida”gi Qonunida o‘simlik dunyosi obyektlaridan foydalanish 
jarayoniga alohida e’tibor qaratilgan. Xususan, o‘simliklardan foydalanish 
iqtisodiy-huquqiy mexanizmga bog‘liq bo‘lib, davlat tomonidan 
belgilangan kvotalarga va to‘lanishi lozim bo‘lgan moddiy qiymatga 
asoslanadi.
O‘simlik dunyosi obyektlarini muhofaza qilish bo‘yicha 
AQSH
tajribasi ham qiziqish uyg‘otadi. AQSHda “Yovvoyi tabiat to‘g‘risida”gi 
Qonun qabul qilingan bo‘lib, u AQSH hududining 2% ini shu maqom 
ostida muhofaza qilinishini ta’minlaydi. AQSHda o‘simlik dunyosi 
obyektlarini muhofaza qilishda yuqoridagi Qonunning ahamiyati katta. 
Ushbu Qonun bilan belgilangan hudud doirasida avtotransport vositasidan 
foydalanish, ularning yaqinida yo‘l yoki boshqa qurilish ishlarini olib 
borish, tijorat ishlari bilan shug‘ullanish ta’qiqlanadi. Bu bilan tabiatdan 
iqtisodiy manfaatlarni ko‘zlab foydalanish ta’qiqlandi, undan faqatgina 
rekreatsiya maqsadlarida foydalanish mumkinligi ko‘zda tutildi, xolos. 
Bunday hudud maqomini berish AQSH Kongressi tomonidan amalga 
oshiriladi. AQSHning tabiatni muhofaza qilish bilan shug‘ullanuvchi 
organlaridan biri (O‘rmon xizmati, Milliy parklar xizmati v.b.) 
jamoatchilik bilan kelishgan holda qaysi hududni yovvoyi tabiat hududi 
sifatida e’tirof etishni taklif etsa, Kongress bu haqda maxsus qonun qabul 
qiladi va u faqatgina keyinchalik yangi qonun qabul qilinishi bilan bekor 
qilinishi mumkin.
AQSH qonunchiligiga o‘xshash qonunlar 1973-yilda Kanadada, 
1991-yilda Finlandiyada, 1987-yilda va 1992-yilda Avstraliyaning ikki 
shtatida ham qabul qilindi. 

---

233 
Biror hududni yovvoyi tabiat hududi deb e’lon qilish uchun bunday 
hudud: insonning emas, tabiatning ta’siri ostida bo‘lishi kerak; inson 
uchun tabiiy sog‘lomlashtirish imkoniyatiga ega bo‘lishi; aholi yashash 
joylaridan uzoqda joylashishi; ishlanmagan, o‘zgartirilmagan 5000 akr (22 
gektar) hududni tashkil qilishi; ekologik, geologik yoki boshqa ilmiy, 
tarbiyaviy yoki tarixiy qimmatga ham ega bo‘lishi kerak. Tabiatni 
muhofaza qilish xalqaro ittifoqi – jamoatchilik tashkiloti bo‘lib, uning 
qarorlari majburiy xarakterga ega emas
76
. Shu sababli ushbu tashkilot