Тошкент давлат юридик университети

Yuridik tushuncha. 
Tabiat yoki tabiat obyektlari tushunchalari 
yuridik ma’noda farqlanadi. Ularning yuridik tushunchasi ilmiy-hayotiy 
tushunchaga qaraganda tor. Bunda tabiat tushunchasi insonning amaliy 
foydalana olishga yoki ta’sir ko‘rsatishiga qurbi (imkoniyati) yetganligi 
bilan cheklanadi. Boshqacha qilib aytganda, inson va jamiyatning atrof 
muhit bilan o‘zaro aloqaga kirishish holatining mavjudligi yuridik 
ma’noda tabiat (atrof-muhit)ni anglatadi. Masalan, quyosh yoki dovul 
insonga ta’sir o‘tkazadi, lekin inson ularga ta’sir o‘tkaza olmaydi. Biror bir 
hujjat qabul qilib, ulardagi jarayonlarni tartibga sola olmaydi. Shu bois 
ularni yuridik ma’noda tabiat, deb bo‘lmaydi.
Yuridik ma’noda tabiat deb qaralishi uchun obyekt inson mehnatining 
mahsuli bo‘lishi yoki inson mehnati (sarmoyasi)ga bog‘lanib qolgan 
bo‘lishi kerak emas. Demak, yuridik ma’noda tabiat deb tan olinishi uchun 
obyekt, eng avvalo, tabiiy vujudga kelgan va tabiiy mavjud bo‘lishi lozim.
Ayrim hollarda inson tomonidan yaratilgan, lekin 
keyinchalik tabiatga “qo‘shilib ketgan” obyektlar 
ham tabiat, deb tushunilishi mumkin. Masalan, sun’iy yaratilgan 
o‘rmon, “qo‘lda” boqilib (ko‘paytirilib) so‘ngra tabiiy suv havzasiga 
chiqarib yuborilgan baliqlar, sun’iy yaratilib, tabiiy kuchlar ta’siriga 
bog‘liq bo‘lib qolgan suv manbai (ko‘l, suv ombori va h. k. ).
 
Esda tuting! 
Shunday qilib, yuridik ma’noda tabiat (atrof-muhit) deb qaralishi 
uchun obyektlar quyidagi belgilarga ega bo‘lishi kerak: 

---

20 

tabiiy vujudga kelishi yoki sun’iylikdan tabiiylikka o‘tishi;

tabiiy stixiyali kuchlar ta’siridan chiqib qolmaganligi; 

ekologik (tabiiy) uzviy bog‘liqlikda bo‘lishi.
Tabiat (atrof-muhit) obyekti
yuridik belgi