Тошкент давлат юридик университети

Atrof tabiiy muhit sifatini me’yorlash 
Atrof tabiiy muhit sifati me’yorlari (normativlari) tabiiy ekologik 
tizimlarni, o‘simliklar, hayvonlar va boshqa organizmlarning genofondini 
saqlash maqsadida tabiiy muhit holatini baholash uchun o‘rnatiladi.
Atmosfera havosida ifloslantiruvchi moddalar hamda biologik 
organizmlarning yo‘l qo’yiladigan darajada to‘planishi inson va atrof-
muhitga bevosita yoki bilvosita ta’sir ko‘rsatadigan atmosfera havosida 
zararli moddalar miqdorini tavsiflovchi me’yordir.
Bevosita ta’sir ko‘rsatish
deganda, 
zararli 
moddalarning 
me’yorlardan ortiq to‘planishi natijasida inson organizmiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatilishi tushuniladi (yo‘talish, yoqmas hidlarni sezish, bosh og‘rig‘i va 
boshqalar yoki organizmda ushbu moddalar ta’sirida patogen kasallik 
o‘zgarishlar) rivojlanadi).
Bilvosita ta’sir
ga inson salomatligiga ta’sir ko‘rsatmaydigan, ammo 
uning yashash sharoiti yomonlashuviga sabab bo‘luvchi omillar kiradi. 
Masalan, o‘simliklarga zarar yetkazilishi va ularning kamayishi, tuman 
tushadigan kunlarning ko‘payishi va boshqalar.
Yer usti va yer osti suvlarini ekologik talablarga mosligini 
ta’minlashda suv obyektlariga ta’sir ko‘rsatish normativlarining 
belgilanishi va ularga rioya qilinishi bilan ta’minlanadi. 
E’tibor bering! 
Suv obyektlariga ta’sir ko‘rsatish me’yorlari 
quyidagilarga 
bo‘linadi: 
suvlarda 
zararli 
moddalarning yo‘l qo‘yiladigan doiradagi to‘planish miqdorlari; oqova 
suvlardagi zararli moddalarning yo‘l qo‘yiladigan doiradagi miqdorlari; 
suvdan foydalanish limitlari; sanoat, kommunal va boshqa obyektlarda 
suvdan foydalanish me’yorlari; qishloq xo‘jalik ekinlarini sug‘orish 
me’yorlari.

---

93 
Suvlarni 
sifati 
suvlardagi 
zararli 
moddalar 
va 
biologik 
organizmlarning inson va atrof tabiiy muhit obyektlari uchun yo‘l 
qo‘yiladigan darajada to‘planish va oqova suvlardagi ifloslantiruvchi 
moddalar, biologik organizmlarni suvlarga tashlashning yo‘l qo‘yiladigan 
doiradagi me’yorlari bilan ta’minlanadi.
Limitlarga rioya etish, suv hajmini hisobga olish ro‘yxatga olingan 
suv olish nuqtalarida (xo‘jalik taqsimlash bosh inshoot, kanal, skvajina, 
nasos stansiyasi va boshqa suv olish inshootlarida) limitlangan suvdan 
foydalanish shartnomasiga asosan amalga oshiriladi.
O‘simlik 
va 
hayvonot 
dunyosini 
obyektlaridan 
foydalanishni me’yorlash bevosita 
va bilvosita amalga oshiriladi. 
Bevosita 
me’yorlash 
orqali 
o‘simlik va hayvonot dunyosi 
obyektlaridan 
foydalanish 
va 
ularni muhofaza qilish me’yorlari 
belgilanadi. Bilvosita me’yorlash 
orqali o‘simlik obyektlarining 
o‘sish muhiti va hayvonlarning yashash muhiti ma’lum bir sifat darajasi 
ta’minlanadi. Bunday me’yorlash orqali atmosfera havosini, suvlarni va 
boshqa tabiiy obyektlarning o‘simlik va hayvonot dunyosi uchun bezarar 
sifat va son ko‘rsatkichlari belgilanadi. Masalan, o‘simlik va hayvonot 
dunyosini me’yorlash ham tegishlicha hayvonot va o‘simlik dunyosi 
obyektlariga ta’sir qiladi. O‘simlik obyektlarini kamayib ketishi hayvonlar 
ozuqasining kamayishiga va buning natijasida esa birinchi navbatda 
o‘simlik bilan oziqlanadigan hayvonlarning soniga, qolaversa, yirtqich 
hayvonlarning kamayishiga sabab bo‘ladi. Atmosfera havosining va suv 
obyektlarning sifatining yomonlashuvi ham o‘simlik va hayvonot 
obyektlarning soniga salbiy ta’sir etishi mumkin. Masalan, suvlarning 
ifloslanish baliq va boshqa suv organizmlarining kamayishiga olib keladi.
Yer va tuproqni muhofaza qilish sohasida me’yorlash ularni neft 
mahsulotlari, moylar, og‘ir metallar, sanoat va maishiy chiqindilar, qishloq 
va o‘rmon xo‘jaligini kimyolash vositalari bilan ifloslanishini 
kamaytirishga hamda tuproq eroziyasi, sho‘rlanishi va boshqa salbiy 
jaryonlar rivojlanishining oldini olishga qaratilgan.
Tuproqlarni saqlash va ulardan oqilona foydalanish bo‘yicha 
choralarning maqsadini belgilovchi standartlashtirish obyektlaridan biri 
bo‘lib tuproqlarni ifloslantiruvchi moddalar, tuproqlarni yo‘qotishga, 
ifloslanishiga, sho‘rlanishiga, yerroziyalanishiga sabab bo‘layotgan