Toshkent davlat yuridik universiteti shaxsiy rivojlanish

 
Muzokaralar olib borishning milliy xususiyatlari 
 
Muzokaralar, agar ular xalqaro miqyosda kechayotgan bo‘lsa, 
tomonlarning darajasi va mentalitetini ham oshkor qilib turadi. Masalan, 
hozirda 
amerikaliklar 
bilan muzokaralar quyidagi uch omilga bog‘liq 
bo‘lib qolmoqda: moddiy, mafkuraviy, til omili. 
Moddiy – bu, muzokaralarda Amerika vakillarining boshqalardan 
ko‘ra boy va kuchli bo‘lgan mamlakat nomidan gapirishidir. 

---

240 
Mafkuraviy – birinchi omildan kelib 
chiqib, amerikaliklar o‘zlarining mutloq 
haq ekaniga amindirlar. 
Til omili – xalqaro muzokaralarning 
aksariyati ingliz tilida olib boriladi. 
Muloqotda amerikalik muzokarachi norasmiy aloqalarni afzal 
ko‘radi, muzokaralar bosqichlarini kuzatishga moyil emas va 
demokratiya protokoliga qat’iy rioya qilishni rad etishda o‘zini namoyon 
qiladi. 
Amerikaliklar juda tezkor ritorikaga qiziqishadi, ular kun tartibidagi 
masalalarni tezda ko‘rib chiqish va imkon qadar tezroq kelishuvga 
erishishdan manfaatdor. 
Muzokaralarda amerikaliklar ommaviy axborot vositalariga hurmat 
ila tarbiyalangan va yaxshi munosabatda bo‘lishgani uchun, matbuot 
bilan muloqotga katta e’tibor berishadi. 
Nemislar
esa muzokaralarda muntazam ravishda uchrashib, 
masalalarni oldindan kelishib olingan kun tartibiga qat’iy muvofiq 
ravishda muhokama qilishni afzal ko‘rishadi. 
Nemis muzokarachisida bo‘ysunish tuyg‘usi rivojlangan, rejalilik, 
pedantlik, ichki kontsentratsiya, puxtalik va muzokaralar mavzusini 
chuqur bilish kabi fazilatlari bilan ajralib turishadi. 
Diplomatlarning fikriga ko‘ra, nemis vakillari yaxshi huquqiy 
asoslar va muhokama qilinayotgan muammoning huquqiy tomonlarini 
chuqur bilish bilan ajralib turadilar. 

---

241 
Nemislar, amerikaliklardan farqli o‘laroq, qaror qabul qilish uchun 
ko‘proq vaqt sarf etadilar, qoida tariqasida, agar kelishuvlar amalga 
oshirilishining kompleks kafolati bo‘lmasa, shartnoma imzolamaydilar. 
Angliya
muzokarachisi muzokaralarga tayyorgarlikka kamroq 
e’tibor qaratmoqda. Inglizlar, sherikning muzokaralardagi pozitsiyasiga 
qarab, eng yaxshi yechim topishga ishonadilar. 
Ingliz vakillari samimiylik va yaxshi niyat bilan, muzokarada 
qoidalar va ayniqsa, qonunlarga rioya qilish 
bilan bog‘liq har bir narsada mutlaqo 
bardoshli. 
Amerikaliklar 
singari, 
ingliz 
ham, 
odatda, savdolashish strategiyasini e’tirof 
etadi, o‘z manfaatlarini mohirona va samarali himoya qiladi. Ingliz 
suhbatdoshlarining kuchi tarafi mamlakatlarni yaxshi bilishlarida, 
mavzu va masalalarni muhokama qilishidadir. Ular muzokaralardagi 
vaziyatni diqqat bilan tahlil qilishlari va bashorat qilishlari mumkin. 
Muzokaralar ko‘plab faktik, ma’lumotnoma va statistik materiallarni 
jalb qilish bilan olib boriladi.Umuman olganda, gaplarni oxirigacha 
aytmaslikka, ishchanlikka va mustaqillikka moyilliklari bo‘lgan 
inglizlarga xos xususiyatlar bor. Angliyaliklar juda rivojlangan adolat 
tuyg‘usiga ega, shuning uchun muzokaralar olib borishda ular “adolatli 
o‘yin”ga ishonishadi, hiyla va aldashga toqat qilmaydilar. Ingliz 
an’analarida suhbatdoshga hurmat belgisi sifatida qarorlar vazminlik 
bilan belgilanadi. An’anaviy inglizlarda keskin burchaklardan qochish 
mahorati bor. Shuning uchun ular qat’iy so‘zlar yoki inkor qilishlardan 
qochadilar. Inglizlarning eng yaxshi ifodalari – “o‘ylaymanki”, 

---

242 
“menimcha”, “ehtimol men haq emasdirman”i ularning aniq javob – 
“ha” yoki “yo‘q” bermaslikka moyilligini anglatadi. 
Fransuzlar
muzokaralarga qat’iy tayyorlanishadi. Juda aniqlik bilan 
yondashish xushmuomalalikning bir ko‘rinishi hisoblanadi.
Boshqa tillarni mukammal bilishsa ham, fransuz tilida muzokara 
qilishni afzal ko‘radilar. Ritorikaga, fikrlarini to‘g‘ri ifoda etishga katta 
e’tibor beriladi. Ular, nemislar singari, tushunarli turdagi 
argumentatsiyani ma’qullashadi, muzokaralarda tafsilotlar aniqligi, 
kelayotgan takliflarning barcha jihatlarini va natijalarini sinchkovlik 
bilan o‘rganishlarini namoyish qilishadi. Fransiya muzokarachilari turli 
taktikalari bilan ajralib turadi. Diqqat bilan muzokaralar olib borishda 
savdolashishni yoqtirmaydilar va bosim o‘tkazazishga chidamaydilar. 
Yaponiyaliklar
muloqot va muzokaralar olib borayotganlarni 
o‘rganishga, sherik bilan shaxsiy munosabatlarni rivojlantirishga katta 
e’tibor berishadi. Ular muzokaralar borasida juda jiddiy va ular uchun 
qancha ko‘p vaqt sarflashsa shunchalik yaxshi. Yaponlar sherikni 
tinglashlari, e’tiborini ko‘rsatishlari va suhbatdoshni gapirishga 
undashlari mumkin. Ta’kidlanishicha, yaponiyalik rasmiy muzokaralar 
davomida 
pozitsiyalarning 
to‘qnashuvidan 
qochishga 
urinadi. 
Yaponiyalik so‘zlovchilarning so‘z birikmalarida “yo‘q” so‘zi deyarli 
yo‘q. Buning ma’nosi, yapon rad qilolmaydi degani emas, faqat rad 
qilish to‘g‘ridan-to‘g‘ri ifoda etilmaydi, chunki suhbatdoshni xafa qilib 
qoyish mumkin. Yapon muzokaralarining o‘ziga xos xususiyati – 
ularning jamoatchilik fikriga nisbatan yuqori sezuvchanligi hisoblanadi. 
“Yuzni saqlab qolish” tushunchasi Yaponiya madaniyatida juda ko‘p 
narsani anglatadi. Qarorlarni qabul qilish mexanizmi yuqori darajadagi 

---

243 
kelishuv va ma’qullash bilan tavsiflanadi, bu ko‘pincha muzokaralarni 
kechiktirishga olib keladi. Muzokarachilar, shu jumladan, delegatsiya 
a’zolari o‘rtasida konsensusga katta e’tibor beriladi. 
Xitoylik
suhbatdoshlar sheriklar paydo bo‘lishiga, ularning xatti-
harakatlariga katta e’tibor berib, yuqori ijtimoiy maqomdagi sheriklar 
yoki rasmiy maqomdagi hamkorlar bilan aloqalarni o‘rnatishni afzal 
ko‘rishadi. 
Yaponiyalik 
suhbatdoshlar 
singari 
xitoyliklar 
ham 
muzokaralarda 
“do‘stlik ruhini” xush ko’rishadi. Xitoyliklar 
savdolashish strategiyasini va “ketish” taktikasini, sheriklari birinchi 
bo‘lib “kartani ochish”ini afzal ko‘radi, kamdan-kam hollarda dastlabki 
pozitsiyalarini o‘zgartiradi va qoida tariqasida, muzokaralar buzilishi 
xavfi ostida yoki boshi berk ko‘chaga kirib qolishsa chekinishadi. Qaror 
qabul qilish jarayoni yaponlarnikiga o‘xshash. Odatda, Xitoy 
delegatsiyasi qaror qabul qilishda mustaqil emas, deyarli har doim 
markaz tomonidan qabul qilingan qarorni muvofiqlashtirish va 
tasdiqlash talab etiladi. 
Arab
milliy uslubi quyidagi xususiyatlarga ega. Arablar 
muzokaralar stolida savdoni afzal ko‘rishadi, ular uzoq vaqt va 
yaxshilab muzokara olib borishadi. Shuning uchun arablar bilan 
muzokaralar olib borishda vaqtni rejalashtirish mantiqan to‘g‘ri emas. 
Hatto arab tomonini ma’lum vaqt chegarasidan xabardor qilish natijaga 
salbiy ta’sir etishi mumkin.
Arablar osongina aloqa o‘rnatadilar, insoniy omillarni hisobga 
olishni, shaxsiy uchrashuvlarga katta e’tibor berishni, muzokaralarda 
sherik bilan ishonchli, do‘stona munosabatlarni o‘rnatishni, tinglashni 
afzal ko‘radilar. Munozaralar davomida ular hissiyotga berilishlari oson, 

---

244 
ular ochiq tanqidni yoqtirmaydilar. Noxush faktlar arabiy tomonning 
milliy qadr-qimmatiga, hurmatiga va mag‘rurligiga hech qanday ta’sir 
qilmaydigan tarzda taqdim etilishi lozim, shuning uchun arablar bilan 
muzokaralarda sabr-toqat va cheklanish talab etiladi. Fatalizm 
arablarning milliy fe’l-atvoriga aylangan, shuning uchun biror narsa 
noto‘g‘ri bo‘lib qolsa, arab o‘zini ayblamaydi (“Barchasi Allohning 
irodasi bilan”). Arablarning sharqona xushmuomalaligi bilan shartnoma 
qabul qilindi, deyish ham noto‘g‘ri. Shu bilan birga, sizning 
taklifingizga qarshi chiqadigan reaktsiya taklifni rad etish sifatida qabul 
qilinmasligi kerak.