Toshkent davlat yuridik universiteti mamasiddiqov muzaffarjon musajonovich esanova zamira normurotovna

 
16.9. Mol-mulkni (ashyoni) egasiz deb topish  
to‘g‘risidagi ishlar 
 
O‘zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  kodeksining  191-moddasiga 
ko‘ra,  egasi  bo‘lmagan  yoki  egasi  noma’lum  bo‘lgan  ashyo  egasiz  ashyo 
hisoblanadi.  Egasiz  ko‘chmas  ashyolar  tegishli  davlat  organining  yoki 
fuqarolar  o‘zini  o‘zi  boshqarish  organining  arizasiga  muvofiq  ko‘chmas 
mol-mulkni  davlat  ro‘yxatiga  oluvchi  organ  tomonidan  hisobga  olinadi. 
Egasiz ko‘chmas ashyo, hisobga olingandan keyin uch yil muddat o‘tgach, 
davlat  mol-mulkini  boshqarishga  vakolati  bo‘lgan  organ  yoki 

---

 
 
204 
FUQAROLIK PROTSESSUAL HUQUQI  
 
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organi bu ashyoni davlat mulkiga yoki 
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organi  mulkiga kirgan deb hisoblash 
to‘g‘risidagi talab bilan sudga murojaat etishi mumkin.  
Sudning  hal  qiluv  qaroriga  binoan  davlat  mulkiga  o‘tmagan  deb 
hisoblangan  egasiz  ko‘chmas  ashyo  uni  tashlab  ketgan  mulkdorning 
egaligiga,  foydalanishiga  va  tasarrufiga  yana  qabul  qilinishi  yoki  egalik 
qilish  huquqini  vujudga  keltiruvchi  muddat  asosida  qo‘lga  kiritilishi 
mumkin.  
Egasiz  ashyolarni  aniqlash  va  hisobga  olish  tartibi  O‘zbekiston 
Respublikasi Hukumati tomonidan belgilanadi. 
Yuqoridagi  qoidadan  kelib  chiqib,  shuni  aytish  mumkinki,  mulkni 
(ashyoni)  egasiz  deb  topish  sud  orqali  hal  etiladi.  Demak,  FPKning  327-
moddasiga  ko‘ra,  mol-mulkni  (ashyoni)  egasiz  deb  topish  to‘g‘risidagi 
ariza  davlat  mol-mulkini  boshqarish  vakolatiga  ega  organ  yoki 
fuqarolarning  o‘zini  o‘zi  boshqarish  organi  tomonidan  mol-mulk  (ashyo) 
turgan joydagi sudga beriladi. 
Mulk  joylashgan  joydagi  sudga  ariza  berilishi  mustasno  sudlovlilik 
qoidasidan  kelib  chiqadi  (FPKning  35-moddasi).  Ushbu  ishlar  bo‘yicha 
arizalar  mulk  hisobga  olingan  kundan  e’tiboran  uch  yil  o‘tgandan  so‘ng 
berilishiga  sudlar  e’tiborni  qaratish  lozim.  Chunki,  ushbu  muddat 
o‘tmasdan  turib,  ariza  taqdim  etiladigan  bo‘lsa,  sudya  arizani  qabul 
qilishni  rad  etish  lozim.  Mazkur  muddatga  rioya  qilinmasligi  moddiy 
huquq normalarini buzilishi hisoblanib, oqibatda sud qarorini yuqori sudlar 
tomonidan bekor bo‘lishiga olib kelishi mumkin.  
Ushbu  ishlar  bo‘yicha  ariza  FPKning  189-moddasi  talablariga  rioya 
qilingan holda taqdim etilishi va unda qaysi  mol-mulkni (ashyoni) egasiz 
deb  topish  lozimligi  ko‘rsatilishi,  shuningdek  mol-mulk  (ashyo)  egasini 
belgilashning imkoni yo‘qligini tasdiqlovchi dalillap keltirilishi kepak. 
Sudya  arizani  qabul  qilganidan  so‘ng,  ishni  o‘z  vaqtida  va  to‘g‘ri 
ko‘rib  chiqish  hamda  hal  qilish  maqsadida  uni  sudda  ko‘rishga 
tayyoplaydi.  
Shundan keyin, mol-mulk (ashyo) kimga tegishli ekanligi to‘g‘pisida 
ma’lumot  berishi  mumkin  bo‘lgan  shaxslarni  (mol-mulkning  (ashyoning) 
mulkdorlari,  unga  amalda  egalik  qilib  tupganlap,  qo‘shnilap  va 
boshqalapni)  aniqlaydi,  shuningdek  moliya  organi  yoki  fuqapolapning 
o‘zini  o‘zi  boshqapish  organlapidan  mol-mulkka  doir  mavjud 
ma’lumotlarni  so‘raydi.  Shuningdek,  amaliyot  xodimlari  ham  ushbu 
ishlarni  sudda  ko‘rishga  tayyorlashda,  mol-mulk  to‘g‘risidagi  hujjatlar, 

---

 
FUQAROLIK PROTSESSUAL HUQUQI  
 
 
mahalladan mulkning egasi vafot etganligi yoki egasi yo‘qligi to‘g‘risidagi 
hujjatlar,  uy-joy  boshqarmalardan  mulkni  ro‘yxatga  olinganligi 
to‘g‘risidagi  hujjat,  va  qonunda  belgilangan  muddatlarga  e’tibor  berish 
kerakligini ta’kidlashadi.
23