Toshkent davlat yuridik Universiteti Jinoyat-protsessual huquqi

1.7. Jinoyat-protsessual qonunining vaqt,

Jinoyat-protsessual qonun – davlatning oliy vakillik (qonunchilik) organi tomonidan qabul qilingan, oliy yuridik kuchga ega bo‘lgan va jinoyat sud ish yurituvi sohasida ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan normativ-huquqiy hujjat.

hudud va shaxslar bo‘yicha amal qilishi

Huquq nazariyasi va qonunchilikda qonunning vaqt, hudud va shaxslar bo‘yicha amal qilishi farqlanadi.

Qonunning vaqt bo‘yicha amal qilishi jinoyat ishi yurituvida ishni sudga qadar yuritish va sud muhokamasi vaqtida amal qilgan jinoyat-protsessual qonun qo‘llanilishi bilan belgilanadi.
Qonunning hudud bo‘yicha amal qilishi “tuproq prinsipi”, ya’ni hududiylik tamoyili asosida belgilanadi. Bu jinoyat sodir etish joyidan qat’iy nazar O‘zbekiston Respublikasi hududida jinoyat-protsessual yuritish uning protsessual qonunchiligi asosida yuritilishini anglatadi.
Qonunning shaxslar bo‘yicha amal qilishi jinoyat ishi yurituvi tartibining barcha uchun yagonaligi hamda jinoyat-protsessual qonunchilikning fuqarolarning qonun va sud oldida tengligi prinsipi asosida amalga oshirilishini anglatadi. Shu bois ham jinoyat-protsessual qonunchilikning amal qilishi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga nisbatan tatbiq etiladi. Immunitetga ega bo‘lgan shaxslar ushbu qoidadan mustasno.
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksi qoidalarini qo‘llashda ba’zi istisnolar e’tiborga olinishi lozim. Jumladan:
– Jinoyat sodir etilgan vaqt va joydan qat’iy nazar, surishtiruv, dastlabki tergov va sud muhokamasi O‘zbekiston Respublikasining boshqa davlatlar bilan tuzgan shartnoma va bitimlarida o‘zgacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, ana shu shartnoma va bitimda ko‘rsatilgan qoidalarga muvofiq olib boriladi. Bu holda O‘zbekiston bilan shartnoma yoki bitim tuzgan davlatning tegishli muassasasi yoxud idorasi bilan hamkorlik o‘rnatiladi.
– Shaxs o‘n sakkiz yoshga to‘lmasdan ilgari sodir etgan qilmishi uchun ayblansa, u ish yuritish vaqtida voyaga yetgan bo‘lsa-da, jinoyat protsessual munosabatlarda o‘n sakkiz yoshga to‘lmaganga tegishli huquq va imtiyozlardan foydalanadi. Bu afzalliklar amaldagi qonun me'yorlarida ko‘rsatilmagan bo‘lsa ham, jinoyat sodir etilgan vaqtdagi qonunda nazarda tutilgan bo‘lsa, orqaga qaytish kuchiga ega.