Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Fakultativ obyekt
– muayyan jinoyat sodir etilishi natijasida zarar 
yetkazilishi, shuningdek zarar yetkazilmasligi ham mumkin bo‗lgan konkret 
ijtimoiy munosabat.
Lekin mazkur jinoyat tarkibi misolida obyektning bunday turi uchramasligi 
mumkin. Masalan, muttasil davom etgan tuhmat natijasida jabrlanuvchi o‗z joniga 
qasd qildi. JKning 139-moddasida tuhmat uchun javobgarlik nazarda tutilgan 
normada qilmish natijasida boshqa obyektga bevosita zarar yetkazish holati 
nazarda tutilmagan. Shunga ko‗ra, o‗z joniga qasd qilish holati yuz bergan 
vaziyatdagi shaxsning hayoti fakultativ bevosita obyekt sanaladi. Mazkur obyektga 
zarar yetkazish mustaqil huquqiy baho berilishini talab etadi. Buning uchun JKda 
mazkur asosiy bevosita obyekt mustaqil jinoyat-huquqiy norma tarkibini tashkil 
etishi yoki etmasligini aniqlash talab etiladi. Ya‘ni tuhmat bilan bog‗liq holda 
jabrlanuvchining o‗z joniga qasd qilishiga oid jinoyat-huquqiy norma. Bu JKning 
103-moddasi. Ushbu vaziyat sha‘ni va qadr-qimmatini muttasil ravishda kamsitish 
natijasida uni o‗zini o‗zi o‗ldirish darajasiga yetkazishga mos bo‗lib, aynan ushbu 
vaziyatni esa tuhmat va o‗zini o‗zi o‗ldirish darajasiga yetkazish bilan jinoyatlar 
jami tariqasida kvalifikatsiya qilinadi. 

---

57 
Muayyan jinoyat tarkibini o‗rganishda uning tuzilishi va mazmuni, tarkibda 
nazarda tutilgan qo‗shimcha obyektning kvalifikatsiya qilishda muhim ahamiyat 
kasb etishini ta‘kidlash zarur. Bunga bog‗liq quyidagi vaziyatlarni misol qilib 
keltirish mumkin: bir vaziyatda qo‗shimcha obyektga zarar yetkazish (yoki zarar 
yetkazishning real xAfvini keltirib chiqarish) majburiy xarakter kasb etsa, boshqa 
vaziyatda boshqa belgilar qatorida keladigan yordamchi kvalifikatsiya belgisi 
sanalishi mumkin. 
Shunday qilib, jinoyat obyektini gorizontalligi hamda vertikalligiga ko‗ra 
tasniflash jinoyatning xususiyati, ijtimoiy xavflilik darajasi va uning huquqiy 
tabiati, shuningdek qilmishni to‗g‗ri kvalifikatsiya qilishga yordam beradi.