Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Turdosh obyekt 
–
 
bu huquqiy tabiatiga ko‗ra bir turdagi jinoyatlardan jinoyat 
qonuni bilan qo‗riqlanadigan turdosh hamda o‗zaro aloqador ijtimoiy munosabatlar 
guruhi. 
Jinoyatning turdosh obyekti – alohida turdagi jinoyatlardan jinoyat qonuni 
bilan qo‗riqlanadigan turdosh ijtimoiy munosabatlar. Jinoyatning turdosh obyekt 
o‗zaro yaqin mustaqil jinoyat tarkiblarini birlashtiradi hamda ularni bir-biridan 
farqlashga imkon beradi. Jinoyatning turdosh obyekti JK Maxsus qismining bo‗lim 
va boblarga taqsimlanishiga ko‗ra shakllangan. JK bo‗limlari taqsimlanishiga 
muvofiq quyidagi turdosh obyektlar farqlanadi: shaxs; tinchlik va xAfvsizlik; 
iqtisodiyot sohasidagi ijtimoiy munosabatlar; ekologiya sohasidagi ijtimoiy 
munosabatlar; hokimiyat, boshqaruv va jamoat birlashmalari organlarining 
faoliyatini tashkil etish sohasidagi ijtimoiy munosabatlar; jamoat tartibi va 
xavfsizligi ; harbiy xizmatni o‗tash tartibi. 
Boshqa bo‗limlar bir necha boblarni o‗z ichiga oladi. Masalan, shaxsga qarshi 
barcha jinoyatlar JK Maxsus qismining 1-bo‗limida joylashgan, unda inson va 
fuqarolarning shaxsiy huquq va erkinliklarini himoya qilishga qaratilgan ijtimoiy 
munosabatlar turdosh obyektlar sifatida keltirilgan. Bo‗lim, o‗z navbatida, 7 ta 
bobga bo‗linadi. Birinchi bob hayotga qarshi jinoyatlar; ikkinchi bob – sog‗liqqa 
qarshi jinoyatlar; uchinchi bob – hayot yoki sog‗liq uchun xavfli jinoyatlar; 
to‗rtinchi bob – jinsiy erkinlikka qarshi jinoyatlar; beshinchi bob – oilaga, 
yoshlarga va axloqqa qarshi jinoyatlar; oltinchi bob – shaxsning ozodligi, sha‘ni va 
qadr-qimmatiga qarshi jinoyatlar; yettinchi bob – fuqarolarning konstitutsiyaviy 
huquq va erkinliklariga qarshi jinoyatlar. 
Bitta bob doirasida bir necha bevosita obyektlar jamlangan. Bu esa mazkur 
boblar jinoyat obyektlarining turdoshligiga qarab ajratilganligi haqida xulosa qilish 
imkonini beradi. 
JK Maxsus qismi I bo‗lim 3-bobida qonun chiqaruvchi hayot va sog‗liq uchun 
xavfli bo‗lgan jinoyatlarni birlashtirgan. Ko‗rsatilgan jinoyatlarni tahlil qilish shuni 
ko‗rsatadiki, qoida tariqasida qilmish sog‗liqqa zarar yetkazish tahdidi bilan 
hayotga qarshi ham zarar yetkazish real xAfvini keltirib chiqarmoqda, ya‘ni bir 
vaqtning o‗zida bir bevosita obyektga tahdid qilish bilan boshqa bir bevosita 
obyekt ham xAfv ostida qolmoqda. Shunga mos ravishda bu turdagi jinoyatlarni 
jamlash ham mantiqan to‗g‗ri. Boshqa boblarda joylashgan jinoyatlarni tahlil qilish 
ham ana shunday xulosa chiqarish imkonini beradi. 
Bunga o‗xshash holat boshqa bo‗limlarda ham kuzatiladi. Masalan, 
―Iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar‖ deb nomlangan III bo‗lim quyidagi boblarni o‗z 
ichiga olada: X bob – o‗zgalar mulkini talon-toroj qilish; XI bob – o‗zgalar mulkini 
talon-toroj qilish bilan bog‗liq bo‗lmagan jinoyatlar; XII bob – iqtisodiyot 
asoslariga qarshi jinoyatlar, XIII bob – xo‗jalik faoliyati sohasidagi jinoyatlar, 
XIII
1
bob – tadbirkorlik faoliyatiga to‗sqinlik qilish, qonunga xilof ravishda 
aralashish bilan bog‗liq jinoyatlar hamda xo‗jalik yurituvchi subyektlarning 
huquqlari va qonuniy manfaatlariga tajovuz qiladigan boshqa jinoyatlar. 

---

55 
1994-yilda qabul qilingan O‗zbekiston Respublikasi JK shu tariqa maxsus va 
turdosh obyektlarga bo‗lingan. Ayrim hollarda bo‗limlar jinoyat obyektning 
turdoshligiga ko‗ra bo‗limning ichida esa o‗xshashligiga ko‗ra ajratilgan. Bu 
muayyan jinoyatning huquqiy tabiatini aniqlash va uni kvalifikatsiya qilishda 
muhim ahamiyatga ega. Boshqa hollarda esa jinoyatlar faqat turdoshligiga ko‗ra 
ajratiladi, o‗xshash jinoyatlar bunda to‗la mos keladi. Shunday ekan turdosh 
obyekt O‗zbekiston Respublikasi JK Maxsus qismining bir bo‗limidagi bir turga 
xos bo‗lgan jinoyatlarni birlashtirib, so‗ngra uni o‗xshash jihatlariga ko‗ra bir 
bobga jamlashga xizmat qiladi.