Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

 
 
 
 
 

---

50 
VI BOB. JINOYAT OBYEKTI 
 
 
Mazkur mavzuni yuridik texnikum o'quvchilari tomonidan o„rganilishi jinoyat 
obyekt tushunchasi va mazmuni, jinoyat predmeti, jinoyat obyektning turlarini 
hamda ularning o„ziga xos jihatlarini yuridik tahlil qilish imkonini beradi.
 
 
6.1. Jinoyat obyekti tushunchasi va mazmuni 
 
O‗zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 2-moddasida jinoyat 
qonunining vazifalari belgilangan. Ushbu vazifalarga shaxsni, uning huquq va 
erkinliklarini, jamiyat va davlat manfaatlarini, mulkni, tabiiy muhitni, tinchlikni, 
insoniyat xavfsizligi ni jinoiy tajovuzlardan qo‗riqlash, shuningdek jinoyatlarning 
oldini olish, fuqarolarni respublika Konstitutsiyasi va qonunlariga rioya qilish 
ruhida tarbiyalash kiradi. Ko‗rinib turibdiki, mazkur modda jamiyatni jinoyat 
qonuni orqali muhofaza qilish maqsadida birmuncha ijtimoiy xavfli qilmishlar 
ro‗yxatini o‗z ichiga qamrab olgan. Jinoyat huquqida jinoyat qonuni bilan 
qo‗riqlanadigan ijtimoiy munosabatlar jinoyat obyekt hisoblanadi. Jinoyat obyekti 
Jinoyat huquqi fanining Umumiy qismida jinoyat tarkibining bir elementi sifatida, 
Maxsus qismida esa muayyan jinoyat tarkibining zaruriy elementi sifatida 
o‗rganiladi. Obyektning belgilarini tadqiq etish jinoyat qonunchiligini qo‗llash 
amaliyotida muhim ahamiyat kasb etadi. 
JKning 2-moddasida ijtimoiy munosabatlarning ahamiyati jihatdan ketma-
ketlikdagi ro‗yxati keltirilgan. Bu qonun chiqaruvchi shaxs, uning huquq va 
erkinliklari davlat manfaatlari yoki xususiy mulk daxlsizligi institutidan 
ustuvorligiga e‘tibor qaratganligi haqida xulosa qilish imkonini beradi. 
Biroq muayyan vaqt oralig‗ida mavjud bo‗ladigan ijtimoiy munosabatlarning 
barchasi ham jinoyat qonuni bilan muhofaza qilinmaydi.
Aksariyat ijtimoiy munosabatlar huquqning boshqa sohalari bilan qo‗riqlanadi 
va tartibga solinadi. Masalan, shartnoma taraflari o‗rtasidagi munosabatlar 
fuqarolik huquqi, ish beruvchi va xodim o‗rtasidagi munosabatlar mehnat huquqi 
doirasida tartibga solinadi. 
Shunday qilib, JK jinoyat-huquqiy vositalar yordamida tartibga solinadigan 
ijtimoiy munosabatlar doirasini belgilaydi.
JKning 2-moddasi birinchi qismida birmuncha ahamiyatli ijtimoiy 
munosabatlarning taxminiy ro‗yxati keltirilgan. Mazkur ro‗yxatning tugal shaklini 
aniqlash uchun JK Maxsus qismi barcha moddalarini tahlil qilib chiqish lozim. 
Bunday tahlil jinoyat-huquqiy himoyaning obyektni tashkil etuvchi ijtimoiy 
munosabatlar doirasini aniqlashga xizmat qiladi. Biroq jinoyat obyekti mazkur 
ijtimoiy munosabatlarga zarar yetkazadigan yoki shunday zarar yetkazish real 
xAfvini keltirib chiqaradigan muayyan qilmish sodir etilgan paytda aniqlanadi
7
. 
7
Здравомыслов Б.В. Уголовное право Российской Федерации: Общая часть: Учебник. 
Изд. 3-e. перераб. и доп. – М.: Юристъ, 2008. – Б. 105. 

---

51